P1010299

rolę. Miejscem gotyckim staje się również okręt Holendra Wiecznego Tułacza w powieści Fredericka Marryata Okręt widmo. O rozwinięciu motywu gotyckiego locum można mówić z powodu nieraz filmowanej powieści Gastona Leroux Upiór Opery. Podziemia Opery Paryskiej są tu przedstawione jako labirynt; budowniczy tych podziemi, ich władca, to porażający straszną brzydotą potwór -miał głowę „żywego trupa”⁸. Reprezentacyjny gmach Paryża pełni funkcję zamku, w którego ciemnościach szaleje złowrogi demon. Mitologia gotycka została przeniesiona w rejony Wielkiego Miasta - i w ten sposób mamy do czynienia z powieścią gotycką w jej fazie zurbanizowanej, ale nieco inaczej niż u Stokera, gdzie hrabia Dracula rezyduje na zamku, a w Londynie kupuje starą, opuszczoną posiadłość, w której urządza swoje siedlisko in extremis.

Głównym tematem klasycznej powieści gotyckiej są perypetie pary kochanków, których miłość zostaje narażona na ciężkie próby ze strony sadystycznych prześladowców i intrygantów, rozporządzających szczegółowo przedstawionymi, wyrafinowanymi sposobami wyrządzania zła. Udział widm, diabłów, duchów i wampirów w intrydze obfitującej w napięcia grozy i sensacyjne wydarzenia (uprowadzenia, porwania i zabójstwa) bywa bardzo poważny; pojawiają się cudowne i złowróżbne znaki, istotną rolę w zwrotach akcji grają przeczucia, przepowiednie, sny i wizje. Powieść gotycka wypracowała swój typ bohatera, zwanego łotrem gotyckim. To ponury gwałtownik i tyran, namiętny „wielki zbrodniarz”, immoralista i bluźnierca. Obdarzony bywa dwuznacznym pięknem zła, jak Szatan z Raju utraconego Miltona, często popada w obłęd, czasem cierpi na rozdwojenie jaźni. Historycy literatury widzą w nim dziedzica rozuzdanych moralnie postaci teatru elżbietańskiego i prototyp bohatera bajronicznego, który przejawi się również w pierwszym wampirze literackim, stworzonym przez Byrona i Polidoriego (por. rozdział 18). Rządzą nim zbrodnicze namiętności, przeważnie jawnie seksualne. Annie Le Brun sądzi, że idea kazirodcza niepokoi wiek XVIII. „Połączenie incestu i gwałtu występuje jednak tylko w obrębie czarnej powieści, co może się wydawać zarówno wyjątkowe, jak naturalne, gdyż przez cały wiek refleksja filozoficzna, w której wyraża się subwersywna nowość, jest podtrzymywana przez te same fantazmaty kazirodczego gwałtu”⁹. W powieści Lewisa Mnich bohater tytułowy, Ambrosio, popełnia na swej siostrze Antonii wszystkie trzy występki: gwałt, kazirodztwo i zabójstwo. Jesteśmy już blisko Draculi. Zło i jego psychopatologia stanowi podstawowy problem powieści gotyckiej.