P1010313

W Carmilli narratorka nawiedzana we śnie przez wampira cierpi na ataki duszności. Podobnie w Draculi Stokera narażona na agresję wampira Lucy „uskarża się na okresowe trudności w oddychaniu i na ciężki, letargiczny sen z dręczącymi majakami, których jednak już po obudzeniu nie pamięta” (174, z listu doktora Sewarda do narzeczonego Lucy). Ona sama zaś notuje w pamiętniku, że próbowała nie zasypiać, obawiając się koszmaru. Jednak gdy lekko zadrzemała, znów była niepokojona przez jakieś chrobotanie w okno czy trzepotanie skrzydłami. Koszmaru jednak - po obudzeniu - nie może sobie przypomnieć. Wiemy, że hrabia Dracula tej nocy po raz czwarty przybył, by ssać jej krew. Ona zaś notuje: „Dzisiaj rano byłam bardzo słaba. Teraz mam twarz bladą jak duch i boli mnie gardło. Coś musi być nie w porządku z moimi płucami, bo mi ciężko zaczerpnąć dostatecznie dużo powietrza” (171/172). Koszmar, siadająca na piersi zmora i wampir zlewają się tu w jedno.

W zacytowanych opisach tradycyjnych wampirów i ich działań na plan pierwszy wybija się to, co można byłoby nazwać ich „abiektalnością”. Termin „abjection”, „abiekcja” - wprowadzony przez Julię Kristevą²⁴ - oznacza tyle, co odrzucenie, odczucie wstrętu. Kristeva charakteryzuje je na początku jako wieloznaczne i niepewne odczucie wobec trupa. Trup - pisze - po francusku le cadavre (łac. cadere, upadać), to coś bezpowrotnie upadłego, klo-acznego i umarłego. Gwałtownie wstrząsa tożsamością tego, który się z nim konfrontuje. „Znajduje się na granicy mej kondycji żyjącego. [...] Trup -widziany bez Boga i poza nauką - jest szczytem abiekcji. Jest śmiercią napa-²⁴ Por. J. Kristeva, Pouvoirs de Vhorreur. Essai sur Vabjection, Paris 1980. Błyskotliwy interpretator myśli Kristevej, Tomek Kitliński, komentuje: autorka „odnawia piętnastowieczne słowo francuskie abject, które pochodzi od łacińskiego abiectus, »porzucony, godny pogardy, nikczemny, wstrętny*”. Abiekt („odrzu-tek”), nie będąc w pełni ani przedmiotem (obiekt), ani podmiotem (subiekt), „stanowi jednak obszar podmiotowości, gdzie gromadzi się to, co nieakceptowalne społecznie: nieczystość, nikczemność, ohyda. Wzbudza tyleż wstręt, co i fascynację" {Obcy jest w nas. Kochać według Julii Kristevej, Kraków 2001, s. 48). ^zsJ. Kristeva, Pouvoirs..., s. 11-12. Niepewność poznawczą wobec statusu trupa wyraża dobrze pogląd tomistów: „Traktują oni trupa jako obiekt innego rodzaju niż człowiek, odmawiają mu nawet formy ludzkiej cielesności” (O. Volta, Le vampire, s. 54).

²⁴ J. Kristeva, Pouvoirs..., s. 13.

²⁷    K. Moszyński, Kultura ludowa Słowian, t. II, s. 615-616.

²⁸    B. Creed, The Monstrous-Feminine. Film, Feminism, Psychoanalysis, London and New York 1993, s. 66.

Isabelle Adjani jako Łacy i Klaus Kinski jako Dracula. Kadr z filmu Nosferatu--wampir