patologia08

z jednej strony przedostają się do płynu śródmiąższowego, z drugiej - są zeń usuwane. Aby utrzymać odpowiadającą tej równowadze stałość środowiska wewnętrznego, ustrój powinien szybko wyrównywać ewentualne odchylenia. Do utrzymania stałości środowiska wewnętrznego przyczyniają się liczne narządy i układy. Sprawna regulacja odczynów przystosowawczych jest więc podstawą zapewnienia właściwej czynności ustroju. Warunkiem odpowiedniej odnowy środowiska wewnętrznego jest przede wszystkim (ale nie wyłącznie) wydolność układu krążenia.

Czynniki patogenne (głównie zmiany środowiska zewnętrznego), a często także i okoliczności zwykłego trybu życia powodują naruszenie równowagi środowiska wewnętrznego, czemu przeciwdziałają stosowne mechanizmy regulacyjne (np. w czasie wysiłku fizycznego nasila się wentylacja płuc i zwiększa pojemność minutowa serca).

3.2.2.

Adaptacja

Przetrwanie ustroju w zmiennych warunkach otoczenia zależy od zdolności przystosowania się (adaptacji*), która jest ogółem odczynów czynnościowych i strukturalnych zmierzających do zachowania szeroko pojętej homeostazy ustroju (tj. do utrzymania stabilnego środowiska wewnętrznego oraz optymalnej czynności ustroju) w warunkach długo trwającego działania na ustrój niekorzystnych wpływów środowiskowych (przede wszystkim długo się utrzymujących zmian środowiska zewnętrznego). Jeżeli mianowicie czynnik obciążający działa długo, lecz jego nasilenie nie przekracza tolerancji ustroju (tj. wywołane zmiany nie wkraczają lub wkraczają tylko w niewielkim stopniu w obszar patologicznej regulacji funkcji - por. podrozdz. 3.3), uruchamia się zazwyczaj proces przystosowania. Zmienia się wówczas punkt regulacyjny (tzn. wartość sygnału nastawczego - ang. set point) układu(ów) zaangażowanego(ych) w procesie przystosowania, a także poszerza się zakres regulacji (w tym przypadku: zakres, w jakim oscylują odpowiednie parametry wokół punktu równowagi odpowiadającego wartości ich sygnału nastawczego). Adaptacja prowadzi zatem z jednej strony do przestawienia wartości sygnału nastawczego na nowy poziom regulacyjny, z drugiej do zwiększenia amplitudy oscylacji (ryc. 3.2). Przykładem może być bradykar-dia towarzysząca przerostowi serca, a rozwijająca się u sportowców jako wyraz przystosowania układu krążenia do długotrwałego obciążenia ustroju wysiłkiem fizycznym.

Termin „adaptacja*’ (przystosowanie) bywa używany w różnych kontekstach i znaczeniu, nie tylko w naukach biomedycznych. Przedmiotem naszych rozważań jest adaptacja jako przystosowanie indywidualnego organizmu do otaczającego środowiska wewnętrznego i zewnętrznego.

66