patologia09

o

f---B

a    A

Rvc. 3.2. Zmiany wartości sygnału nastawczego oraz zakresu regulacji funkcji w toku przystosowania do długo działającego czynnika obciążającego ustrój (wg Tiedta, zmodyfikowane) S, Sc punkt regulacyjny (wartość sygnału nastawczego) przed działaniem czynnika obciążającego i w warunkach rozwiniętej adaptacji. R, Re amplituda oscylacji (zakres prawidłowej regulacji funkcji) wokół wartości odpowiadającej sygnałowi nastawczemu przed działaniem czynnika obciążającego i w warunkach rozwiniętej adaptacji. F: zakres maksymalnych odczynów regulacyjnych (granica możliwości wyrównawczych ustroju); F - R odpowiada potencjalnemu zakresowi regulacji funkcji przed wytworzeniem adaptacji; F -_ r, odpowiada potencjalnemu zakresowi regulacji funkcji w warunkach rozwiniętej adaptacji; B: czynnik obciążający, działający od chwili 0; a; okres wytwarzania mechanizmu adaptacyjnego. A: okres rozwiniętego przystosowania do czynnika B; t: upływ czasu.

Procesy przystosowawcze wobec działających przewlekle czynników środowiskowych trudno jest wyraźnie oddzielić od doraźnych procesów regulacyjnych, opartych na ogół na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego i zaangażowanych w bieżącym utrzymaniu dynamicznej równowagi homeosta-tycznej, a wyzwalanych przez bodźce raczej nagłe, przeważnie - lecz nie zawsze - o niezbyt długim czasie działania. Choć procesy regulacyjne zapewniające równowagę homeostatyczną różnią się od procesów przystosowawczych czasem trwania oraz elementami mechanizmów regulacyjnych, to jedne i drugie związane są z procesami szeroko pojętej regulacji funkcji ustrojowych, a więc służą temu samemu celowi nadrzędnemu: trwałemu zachowaniu równowagi homeostatycznej i przetrwaniu ustroju w zmiennych warunkach bytowania. Ten to cel stanowi jakby wspólny mianownik dla ogółu procesów adaptacji i homeostazy. Zarówno utrzymanie równowagi homeostatycznej, jak i procesy adaptacyjne są procesami dynamicznymi, które zawsze wymagają nakładu energii i dotyczą - jeśli chodzi o przystosowanie do środowiska zewnętrznego - interakcji ustroju z tym środowiskiem. Nie tylko bowiem czynniki środowiskowe oddziałują na organizm - także ten ostatni może zmieniać otaczające go środowisko.

Mechanizmy przystosowawcze dotyczą wszystkich poziomów regulacji czynnościowej ustroju, od molekularnego poprzez komórkowy*, tkankowy,

1 , ,^^u dobrym przykładem jest tachyfilaksja: coraz słabsze w miarę upływu czasu działanie \va ^V' ^su^^stanc.ii toksycznych, uwarunkowane coraz sprawniejszym ich unieczynnianiem skutek zmienionych procesów degradacji wewnątrzkomórkowej, głównie enzymatycznej.

67