PICT6024

z punktu widzenia celu badali wyróżniamy w pedagogice:

a)    badania teoretyczne określane także jako badania podstawowe.

b)    badania eksperymentalne, zwane także badaniami weryfikacyjny^

c)    badania diagnostyczne z odmianami badan terapeutycznych i _prog^

stycznych (J. Sztumski 1999).    „

Nazwy badań w zasadzie określają ich charakter. Badania teoretycy nc to wszelkie poznanie zmierzające do gromadzenia wiedzy teoreiy^ nej. pozwalającej budować uogólnienia, genera izacje, prawa rozwoj. i przemian badanej rzeczywistości. W każdym badaniu empiryczny^ je się cząstka owego teoretycznego poznania. Każde jednostkowe badanie dostarcza drobnego elementu budującego teorię danej dyscypliny.

Badania eksperymentalne, nazywane także weryfikacyjnymi, polegaj, na sprawdzaniu działania czynnika wprowadzanego celowo do badanego układu, lub czynnika obecnego niezależnie od badacza w badanym ukła-dzie. Celem badań jest określenie skutków, siły. znaczenia, jakości działa, nia wybranej zmiennej, zdarzenia wprowadzonej eksperymentalnie prz^ badacza w celu wywołania zmian całości lub czynnika będącego trwałym elementem badanej struktury, którego istotę i oddziaływanie chcemy poznać.

Kiedyś wprowadzono w proces kształcenia i wychowania studentów tzw. praktyki robotnicze. Owe praktyki, kontrowersyjny zabieg wychowawczy i wówczas, i dzisiaj spełniały warunki klasycznego układu badań eksperymentalnych. Podobne warunki spełniają badania nad ..tradycyjnym”, „hierarchicznym" oraz nowoczesnym „partnerskim” modelem rodziny, kiedy poszukujemy odpowiedzi na pytanie o rolę stosunków wcwnątrzro-dzinnych np. w procesie komunikacji i ekspresji między członkami rodziny.

W pewnym uproszczeniu badania diagnostyczne i eksperymentalne można przyrównać do tzw. badań stosowanych, czyli badań rozwiązujących konkretny problem, trudność, pozwalających ulepszyć wybrany fragment rzeczywistości. Ponieważ badania podstawowe, czyli teoretyczne oraz badania stosowane mają odmienny status naukowy, a nawet w strukturach nauki mają odmienne instytucjonalne umocowanie - przeto spójrzmy na typologię różnic, jaką ustalił W.L. Neuman w zakresie założeń teoretycznych i efektów praktycznych tych dwu rodzajów badań¹.

Badania podstawowe

I Badanie przynosi wewnętrzną satysfakcję i osądzane jest przez innych uczonych.

2.    Problemy i obiekty badań są dobierane z pełnym przestrzeganiem zasady wolności.

3.    Badanie jest oceniane przez pryzmat absolutnych norm rygorów naukowych oraz najwyższych standardów osiągalnej naukowości.

4.    Podstawową kwestią są spójność i ład logiczny projektu badawczego.

5.    Wiodącym celem jest wkład do podstaw wiedzy teoretycznej.

6.    Za sukces uważa siq publikacją w czasopiśmie naukowym

i wniesienie wkładu do badań społeczności naukowej.

Badania stosowane

1.    Badanie jest częścią płatnej pracy i oceniane jest przez zleceniodawcę, który jest spoza nauki.

2.    Problemy badawcze są konkretne, wąsko zadawane pracownikowi zatrudnionemu przez sponsora.

3.    Rygory' i standardy naukowości zależą od użyteczności rezultatów badań. Badanie może być „szybkie i byle jakie" i może omijać wiele wysokich standardów naukowych.

4.    Podstawową sprawą jest zdolność przygotowywania narzędzi do badania obszarów interesujących sponsorów.

5.    Wiodącym celem jest osiągnięcie korzyści praktycznych i użytecznych rezultatów.

6.    Sukces odniesiony jest wówczas, gdy rezultaty są zastosowane przez zleceniodawcę w jego decyzjach.

Najpowszechniejsze badania - to badania mające na celu diagnozę określonego stanu rzeczy lub zdarzenia. Znamy objawy, skutek - poszukujemy przyczyn, źródeł, okoliczności i uwarunkowań. Wzrasta liczba młodzieży narkotyzującej się. Dlaczego? Co jest tego przyczyną? Jakie okoliczności powodują drugoroezność wśród uczniów określonej szkoły? Co sprawia, że na studia wyższe idzie coraz mniej młodzieży wiejskiej?

W badaniach weryfikacyjnych znany był nam tylko przedmiot badań. Nie znaliśmy jego skutków i przebiegu. Szukaliśmy odpowiedzi na pytanie „jak". W badaniach diagnostycznych znamy efekt „czegoś", wiemy, co chcemy wyjaśnić. Szukamy odpowiedzi na pytanie „dlaczego", „co jest

1

Źródło: W.L. Neuman. Social rcsearch meihods. QmlUative orni quaniiiaiive appro-aches, Boston 2(XX). Allyn and Bacon. s. 25. Przekład: Z. Kwieciński.