PICT6047

80---------—-

zbiorowości, narwani:, badanych zjawisk, ich tendencji i nasilenia. Che dzi tu więc o wszystkie zjawiska, które me posiadaj instytucjonalnej lo-kali/acji. a wręcz odwrotnie są jakby rozproszone w społeczeństwie. Ba-dania sondażowe mają na celu wykrycie ich istnienia oraz. ukazanie wszystkich atrybutów strukturalnych i funkcjonalnych.

' Badania sondażowe, jak wynika z samego sensu nazwy, opierają si₉ niemal zawsze na badaniu specjalnie dobranej próby reprezentacyjnej z. po. pulacji generalnej, którą nie zawsze moZna precyzyjnie określić'. Np. _po. Ja„y przez A. Kamiiiskicgo przykład alkoholizmu me daje się umiejscowić terytorialnie ani demograficznie. Dopiero bardziej szczegółowe określenia pozwalają w miarę zwężać przedmiotowo i terytorialnie bada-nia. Kiedy już mowa o alkoholizmie młodzieży jesteśmy w stanie bliżej zorientować się w istocie zadania badawczego.

A zatem precyzyjne określenie problemu badawczego pozwala na uściślenie zasięgu terytorialnego badanego zjawiska i dokonanie wyboru odpowiedniej próby do badań. Technika doboru próby, aby była ona reprezentacją populacji generalnej, to inna. odrębna sprawa, w której bardzo wiele do powiedzenia ma statystyka. Ogólnie należy stwierdzić, że od rzetelności dobom próby zależy nasze prawo do rozciągania uogólnień na całą populację i budowania teorii. Badający musi dążyć do wybrania takiej grupy do badań, aby stanowiła ona możliwie najwierniejsze odbicie struktur)', wszystkich elementów i wszystkich cech badanej populacji. Biorąc za przykład badanie nad alkoholizmem młodzieży, to w próbie znaleźć się powinny odpowiednie proporcje młodzieży wiejskiej i miejskiej, dziewcząt i chłopców, młodzieży uczącej się i pracującej, proporcja odpowiednich grup wiekowych itp.

Podany przykład nie jest zbyt szczęśliwy, jego zadaniem było tylko ukazanie ogólnej zasady. Bardziej precyzyjnych technik dobom próby dostarcza statystyka. Ich przydatność jednak w pedagogice dotychczas się nie potwierdziła, a nawet wydaje się wątpliwa.

Kierując się powyższymi uwagami, definicja omawianej metody może mieć postać następującą: metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie wychowawcze - w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.

Warto za A. Kunińskim przytoczyć przykład, który ukazuje różnice w zastosowaniu omawianych metod. ..Młodzież nadużywająca alkoholu może być objęta studium indywidualnych przypadków. Natomiast alkoholizm młodzieży jako zjawisko społeczne może być przedmiotem sondażu diagnostycznego" (tamże s. 42). Dodajmy, że działalność komitetu antyalkoholowego może być przedmiotem monografii, a wpływ uświadomienia i propagandy prowadzonej przez ten komitet na alkoholizm mło-dzieży - przedmiotem eksperymentu.

W badaniach sondażowych najczęściej występujące techniki to wywiad, ankieta, analiza dokumentów osobistych, techniki statystyczne i inne. Wielkość badanej populacji zależy od stopnia dokładności badań, wielkości zespołu badającego, wybranych do badań technik i ..dostępności poznawczej w sensie terytorialnym".

„W sondażu diagnostycznym stwierdzone prawidłowości mają najwyższy stopień prawdopodobieństwa w ramach ograniczonych doborem próby. Poza tymi ramami dostrzeżone prawidłowości przybierają charakter tym większego prawdopodobieństwa, im bardziej analizowaną populację możemy odnieść do podobnej całości" (tamże s. 43). Np. wychowawcza dvs-funkcjonalność rodziny na terenach byłych państwowych gospodarstw rolnych zyska rangę wysokiego prawdopodobieństwa powtórzenia na terenach głębokiego ubóstwa, bezrobocia i deprywacji potrzeb społecznych.

Charakterystyki omawianych metod ograniczają się w zasadzie tylko do opisu ich podstawowych cech. Całkowicie prawie pominięta została technika ich stosowania i organizacja badań. Nieprawidłowe zaś stosowanie najlepszej metody może całkowicie wypaczyć obraz badanej rzeczywistości. Dlatego nie można poprzestawać na tak ogólnych opisach. Nosząc się z zamiarem zastosowania wybranej metody badań, konieczne jest sięgnięcie zarówno do literatury metodologicznej, jak i do opracowań empirycznych powstałych w rezultacie stosowania odpowiedniej metody.

Żadna /. omawianych metod nie występuje w stanie czystym. Nader często mamy do czynienia z mieszaniną różnych metod. Jest to zjawisko konieczne i pożyteczne. Konieczne, bo rzeczywistość wychowawcza jest tak bogata, iż nie mogą jej objąć ramy jednej metody, a pożyteczne, bo stosowanie różnych metod i technik stanowi źródło dodatkowej wiedzy i czynnik kontroli rzetelności badań.

Omówione wyżej cztery metody badań nie wyczerpują rejestru uznanych i stosowanych metod w badaniach pedagogicznych, a tym bardziej społecznych.