page0178

168

tylko zjawiskami organizmu cielesnego, ani samego Nous, ale zjawiskami ich wspólności i skojarzenia; gdy inteligencya słabnie, to nie przez to, że Nous jest zepsuty, lecz przez to, że owo połączenie jest zniszczone w skutek ruiny organizmu cielesnego.

Tych kilka uwag, zapożyczonych wiernie z tekstu Baina, pozwala dobrze uchwycić myśl Arystotelesa. Zdaje mi się, że wielki filozof grecki czyniąc z duszy i ciała dwa wyrazy współrzędne, znalazł bardzo trafne porównanie; podziwiam też myśl jego, według której przez związek duszy z ciałem całość ta, która dotąd tylko możliwą była, występuje z dziedziny logiki i staje się aktualną. Dusza aktualizuje ciało i staje się dlań, jak mówi Arystoteles, jego entelechią. Zapatrywania te zbyt są zbliżone do tych, które sam przedstawiłem, by potrzeba było kłaść nacisk na ich podobieństwo. By łoby ono jeszcze większe, gdyby od myśli Arystotelesa odłączyć kilka dopełnień, które nie są zasadnicze, ale którym Arystoteles wielką wagę nadawał; mówię tu o ciągłem porównywaniu z kształtem i materyą przedmiotów cielesnych. Mimo zręczności tego porównania jest ono tylko przenośnią, która może ułatwia zrozumienie idei Arystotelesa, ale nie jest zasadniczą dla jego teoryi; co do mnie przywiązuję większą wagę do cechy relatum i correlatum obu terminów i do aktualizacyi stwarzanej przez ich połączenie.

Przytoczmy tu jeszcze inny punkt porównawczy : teorya Arystotelesa w uderzający sposób przypomina

http://rcin.org.pl