PICT6104

I

190

i lak nie unikniemy, za to pozytywne nastawienie uczuciowe, jak dowo-dzą doświadczenia, znacznie podnosi efektywność badań.

Niech poszczególnym krokom badaczy towarzyszy jakiś przykładowy lemat. Przed rokiem w dyskusji prasowej poświęconej młodzieży użyłem określenia „Pokolenie odwróconych pleców”. Rozumiałem przez to młodzież zniechęconą, odwróconą od aktywności, zaangażowania, żyjącą swoim własnym światem dążeń, obcą naszemu lub oficjalnemu systemowi wartości.

Stanowisko takie wywołało polemikę. Jedni twierdzili, że jest to w ogóle czarnowidztwo i wręcz przenoszenie teoretycznych koncepcji sfrustrowanego pokolenia Zachodu na polski grunt, podczas gdy nasza młodzież jest jak zawsze aktywna i zaangażowana. Drudzy twierdzili, że owszem jest to prawda, ale niecała. Młodzież wprawdzie odwróciła się od pewnego obszaru wartości, ale tym gorliwiej zwróciła się w inne obszary aktywności i do innego systemu wartości. Wymieniano tu głównie religię, ale także podkulturę młodzieżową i narkotyki.

Najsłuszniej będzie sprawdzić, jaka jest prawda, dlatego na użytek jakby ćwiczeń sformułujemy sobie lemat: „Poglądy i postawy młodzieży". Sformułowanie jest nieprecyzyjne (poglądy na co?, postawa to jedno z pojęć bardzo wieloznacznych, młodzież jaka?, ale jakoś kierunkuje nasze poszukiwania i będzie przedmiotem dalszej obróbki. Niech to co powiedziałem wyżej starczy za określenie celu i uzasadnienie wyboru.

Kluczową rolę w trafnym wyborze tematu oraz w umiejętnym przygotowaniu całej strategii badań odgrywa dobra znajomość literatury przedmiotu. Przede wszystkim chroni nas od dochodzenia do prawdy kosztowną metodą: prób i błędów. Pozwala uniknąć podejmowania tematów, które arażają badacza na wyważanie otwartych drzwi. Pozwalają na ekonomi? vysiłku, bo inni badacze przetarli niektóre, trudne szlaki i można je z za chowaniem reguł naukowych - wykorzystać, dają wreszcie szansę por " nań, co znacznie podnosi walory poznawcze każdego badania. Nie na ^ mo więc jeden z wybitnych badaczy amerykańskich stwierdził, że i dni spędzonych w bibliotece - zaoszczędza badaczowi kilku tygodni w nych badań terenowych.

Powtórzę tu przytoczone w 2 rozdziale ważne stwierdzenie G. Beche-larde'a: „nic ma nauki bez wyraźnie postawionego pytania”. Powtarzam powtórnie powyższy aforyzm, gdyż podnosi on rangę problemów badawczych do jednego z zasadniczych kroków badawczych. Określa obszar niewiedzy i informuje o naszym osobistym pragnieniu znalezienia odpowiedzi na niepokój ignorancji.

Problemy mają postać pytań. To nie wyjaśnia jeszcze wszystkiego. Pytania bowiem mogą dotyczyć cech przedmiotu, zjawiska, ich własności. Mają wówczas postać prostą, zawierającą pytanie o jedną cechę, o jedną właściwość przedmiotu. Mogą też być pytaniem o rodzaj związków między cechami zjawiska o rodzaj zależności między zjawiskami i wów czas wyznaczają inny, szerszy zakres naszych poszukiwań. Przykładem pytania pierwszego rodzaju jest: ..jakie są rozmiar)' narkomanii młodzieży". .jakie jest wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne". Drugi rodzaj pytań miałby natomiast postać następującą: „jaki jest wpływ procesów dezorganizacji społecznej na narkomanię młodzieży" oraz „jaki wpływ na sprawność nauczania ma wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne".

Aby lepiej zrozumieć skutki badawcze tego rozróżnienia pytań omawianego za H. Muszyńskim już w 2 rozdziale, przypomnę, że w logice funkcjonują 2 rodzaje pytań tzw. pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia (Ajdukiewicz K.. Logiczne podstawy nauczania. Warszawa-Wilno 1938). Pierwsze rozpoczyna partykuła „czy” i w zasadzie domagają się tylko potwierdzenia lub negacji. Zawierają w sobie alternatywną możliwość poszukiwania odpowiedzi: Te odpowiedzi zawarte są w konstrukcji gramatycznej i treści pytania., „Czy niepowodzenia dydaktyczne ^ pływają na pozycję dziecka w grupie rówieśniczej". Odpowiedź może „tak lub „nie". Odpowńedź pełna będzie brzmieć „Niepowodzenia ⁽> aktyczne mają niekorzystny wpływ na pozycję dziecka w grupie rówieśniczej". Czyli w' pytaniu zawarte już było twierdzenie. Pytanie więc znać za obszar pojęciowy i fizyczny, na którym należy szukać odpo-^v,edzi na nie.

Aid^^,m*^Cnn*^{e rzccz s}*ę ^ma z pytaniami dopełnieniami. Te jak wyjaśnia stmkt^{ICWiCZ roz}P^oczyⁿają się na ogół zwrotem .jak". ..jak jest" itp. i w swej _nj_e .^Urzc Somatycznej nie zawierają informacji, gdzie należy szukać na Powiedzi. Mogą brzmieć w ten sposób: .jakie są przyczyny frustra-