PICT6136

25-1

25-1

ko sens, ale i werbalną stronę wypowiedzi.    ^y*

Poznanie społeczne na ogół zabarwione jest emocjami. Emocje te ujawniają się głównie w akcie komunikowania, przekazu. Rola badającego

Aktywna rola badającego wyraża się także w innych okolicznością h Przede wszystkim w prowadzeniu obserwacji towarzyszącej, oraz o nie wiarygodności udzielanych wypowiedzi. Badani często przez nadmiaj dóijpcli chęci informują, mimo że nie mieli dostępu do źródeł informa cji. Stwierdzenie takiego faktu jest obowiązkiem prowadzącego badani aczkolwiek nie powinno to upoważniać do korygowania odpowiedzi

i w tym się winna wyrażać, aby tych emocji nie wzmagać, raczej je tonować i tak kierować rozmową, aby wypowiedzi zawierały informacje

0    faktach, a nie ocenę tych faktów.

10.4. Badania całościowe i badania reprezentacyjne

Bardzo rzadko stosowane są badania obejmujące całą populację. Nawet badania tak szczególne jak monografie instytucji czy badania metodą indywidualnych przypadków podlegają pewnym regułom badań reprezentacyjnych, z tej racji, że każde badania zgłaszają pretensje do uogólnień.

Badania reprezentacyjne są koniecznością ekonomiczną, zaś prawidła statystyki pozwalają uznać wyniki z nich uzyskane za w pełni poprawny

1    niezawodny sposób zdobywania wiedzy o całości. Jedyną okolicznością, która uzasadnia badania pełnych populacji to takie sytuacje, gdzie badania prowadzone są z wyraźnym zamiarem podjęcia doraźnej terapii. Z taką sytuacją mamy do czynienia w większości badań psychologii klinicznej, w wielu badaniach psychologii wychowawczej, także pedagogiki społecznej w zakresie zjawisk opiekuńczych. Generalnie jednak w badaniach społecznych dążymy do uogólnień niezależnie od zakresu naszej penetracji na-

Troska badacza winna zatem kierować się na taki dobór próby oraz reguły wnioskowania, aby uzyskana wiedza była maksymalnie wierna i społecznie użyteczna. Reprezentatywność próby może mieć różne znaczę

ukowej.

me. b. Nowak (1 9 /U) wyroz by. Tzw. reprezentatywność zawiera jednakową liczbę ws

ie. S. Nowak (1970) wyróżnia trzy rozumienia reprezentatywności pr iy* Tzw. reprezentatywność typologiczna występuje wówczas, gdy P^r awiera jednakową liczbę wszystkich elementów danej zbiorowości £^ene

ralnej- badanej ze względu na pewne zmienne, mimo że proporcje tych elementów w populacji generalnej są całkowicie różne. Np. badając motywy dokształcania się nauczycieli dobieramy jednakową liczbę nauczycieli szkół średnich i nauczycieli szkól podstawow-ych. kobiet i mężczyzn, starszych i młodszych, mimo że na jednego dokształcającego się nauczyciela szkoły średniej przypada kilkunastu nauczycieli szkół podstawowych. Badając aktywność społeczną studentów, dobieramy równe grupy dziewcząt i chłopców', młodzieży chłopskiej, robotniczej i inteligenckiej, zorganizowanej i niezorganizowanej. mimo że skład tych grup w populacji generalnej jest bardzo zróżnicowany liczbowo.

Celem dobom takiej grupy jest poznanie wszystkich możliwych wartości badanej zmiennej, która może być bardzo różna dla niektórych kategorii społecznych.

Innym rozumieniem reprezentatywności próby jest reprezentatywność ze względu na rozkłady zmiennych. Próba jest wówczas reprezentatywna, gdy rozkłady częstości poszczególnych wartości zmiennych odpowiadają dość ściśle rozkładom wartości tychże zmiennych w populacji generalnej. Np. jeżeli w populacji generalnej ..studentów Uniwersytetu Warszawskiego jest 65% kobiet i 35% mężczyzn wówczas próba reprezentatywna winna zawierać te same proporcje tej zmiennej, w tym przypadku płci. Próba taka może być jednak niereprezentatywna ze względu np. na reprezentację kierunków' humanistycznych, przyrodniczych i matematycznych. Dlatego konieczne są zabiegi gwarantujące reprezentatywność wielozmicnną.

Trzecim wreszcie typem reprezentatywności próby jest sytuacja, gdy zależności między zmiennymi reprezentowanymi przez próbę, są analogiczne do zależności występujących w populacji generalnej. Np. rozkład zamożności i aspiracji do kształcenia dzieci może być analogiczny w dwm różnych środowiskach (wiejskim i małomiasteczkowym), ale związki miedzy tymi zmiennymi w jednym i drugim środowisku mogą być całkowicie różne i próba dobrana w jednym środowisku będzie niereprezentatywna dla drugiego.

Np. badania reprezentacyjne, a właściwie na dobór próby można spojrzeć jeszcze w inny praktyczny sposób. Wiedza zdobywana w badaniach częściowy,cli będzie mniej lub bardziej dokładna, mniej lub bardziej zróżnicowana i bogata w zależności od sposobów' dobierania próby i jej modelowej wierności (J. Sztumski 1976).