PICT6155

290

290

przed takim myśleniem „Z historii powinniśmy nauczyć sic jedr gdy nie ufać swojej wyobraźni w snuciu przewidywali Pr/vl, ⁿⁱ‘ w sobie niejeden wstrząs”⁴*.    -> • °sc kryj_c

Intuicja rozumiana jest jako „nagle zjawiające się oświecenie lub z_ro. zumienie sytuacji, czy jako rozjaśniająca koncepcja, pojawiająca się w świadomości nawet wówczas, gdy nie myślimy świadomie o danym zagadnieniu"¹. Podpowiada badaczowi pomysły, sygnalizuje takie połą. czenia zjawisk, których wcześniej nawet nie przeczuwał⁴*. Nagłe zjawie-nie się nowej myśli, nie poprzedzone bezpośrednio aktem rozumowania odbywa się jednak na gruncie dobrze przygotowanym, gdyż intuicja może pojawić sic tylko u tego badacza, którego umysł nastawiony jest na intensywne zgłębianie jakiegoś zagadnienia, a dzięki niej zaczyna kojarzyć różne opinie, fakty, informacje, których wcześniej nic łączył z przedmiotem swoich badań. Intuicja może być także pomocna przy formułowaniu problemu badawczego, szczególnie w sytuacji, gdy wiedza na temat penetrowanego zagadnienia jest niewielka. Warto jednak pamiętać, że intuicja jest „dopiero początkiem żmudnych poszukiwań"' '.

Jednak wyobraźnia i intuicja nie zawsze podpowiadają dobre rozwiązania; niekiedy prowadzą one ku ciekawym odkryciom, a czasem na manowce. W strategii jakościowej docenia sic wagę wyobraźni i intuicji i zakłada, że warto podążyć wskazanym przez nic tropem, chociaż nigdy nie wiadomo, czy podpowiadana droga jest słuszna. Zarówno wyobraźnia. jak i intuicja bywają niekiedy jedynym kierunkowskazem dla badacza, szczególnie wówczas, gdy podejmuje on zagadnienia mało znane, dotychczas nie badane lub też styka się z sytuacją szokującą, nową, nieprzewidywalną.

badania

proces

Charakterystyce dla badan,a jakościowego jest _l0, _{żc preysteDuiac d0} niego dysponujemy jcdyn.e w małym s.opaiu dookreśloną “ja, w początkowym e.ap.c swo.ch poszukiwań. Autorzy rdżn.ą sic co poziomu owego sprecyzowan.a problemu badawczego, jedni uwaźaja, _ic powinien on być w ysoki , inni optują za bardziej otwartą formułą koncepcji badawczej.

¹ Proces badania jakościowego przebiega w odwrotnym kierunku niż _%vstrategii ilościowej. Wychodzi się w nim bowiem od doświadczenia _ZNcia codziennego, od rzeczywistości, a więc droga prowadzi od praktyki _d0 teorii, nie oznacza to jednak, że teoretyczne przygotowanie badacza jest _Zbędne. Badania jakościowe są generatywnymi^{2 3}. indukcyjnymi, ponieważ _n3 bazie zebranych danych indukuje się wiedzę o święcie, która może przysłużyć się do stworzenia nowej teorii, opisującej poznawane zjawisko.

prowadzenie badań jakościowych wymaga dwojakiego rodzaju wiedzy. Pierwszy związany jest z prowadzeniem badania i dotyczy:

a)    znajomości i rozumienia sensu oraz istoty badań jakościowych;

b)    wiedzy badacza o sobie, dlatego ważne jest nabycie przez niego świadomości własnych przed-założeń, z którymi wchodzi w proces badania;

c)    wiedzy o badanym, ponieważ bez tej wiedzy trudno jest badaczowi umieścić go w jakimś kontekście, jak i o relacjach międzyludzkich, o zakłóceniach, jakie wnosi proces badania w te relacje⁴.

Drugi rodzaj wiedzy łączy się z przedmiotem badania. Postulat dotyczący „naiwnego oglądu”, „zawieszenia wiedzy na czas badania”, formułowany przez badaczy jakościowych może być niekiedy odczytywany jako zachęta do ateoretyczności, co pociąga za sobą wniosek, że można rozpocząć pracę bez żadnego przygotowania i bez gruntownej wiedzy na temat.

1

^v' M. Heller, Nauka i wyobraźnia, Kraków 1995.

' w.l. Bcvcridge. Sztuka badań naukowych. Warszawa 1960. ^u J. Gnitecki zwraca uwagę na znaczenie intuicji w badaniach ilościowych, uznając ją za metodę poznania umożliwiającą „wgląd" w przedmiot poznania. Metodę intelektualnej intuicji traktuje jako sposób poznania umożliwiający uzyskanie wiedzy pewnej. Szerzej na ten lemat: J. Gnitecki. Wstęp do metod badań w naukach pedagogicznych, Poznań 1999.

*'* K Ablcwicz, Pedagog kultury jako badacz i uczestnik rzeczywistości kulturowej, fw:) Demokracja a oświata, kształcenie i wychowanie. Materiały z II Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogiczticgo. red. II. Kwiatkowska i Z. Kwieciński, Toruń 1996.

2

   Różnica wynika z sygnalizowanego już. innego rozumienia metodologii przez badaczy jakościowych. Ci, którzy iraktują metodologię jako wiedzę o metodach i zasadach badania naukowego, oplują za wyrazistym sprecyzowaniem problemu badawczego, zaś zwolennicy myślenia o metodologii jako o wiedzy o społecznych celach poznania i .strasach ich realizacji, konsekwentnie akceptują otwarła formułę koncepcji badawczej.

3

   Takiej nazwy używa I. Kawecki. Etnografia...* op. ciL

4

⁵‘ Jest to ważne, ponieważ ludzie zachowują się inaczej, mówią niekieds co> innego ⁿⁱz myślą, gdy wiedzą o tym. żc są poddawani badaniu. Por. S. Nowak. Metodologia ba-^(ic" socjologicuiych. Warszawa 1970. PWN.