PICT6376

limu osoba robi. ale należy także wyjaśnić, dlaczego robi to, co robi t co pragnie osiągnąć. czyniąc to co czyni. Aby posiąść taką wiedze musi spojrzeć na zachowanie i postępowanie danej jednostki, z. pozyc'^{3 lcz} jednostki, czyli / pozycji osoby badanej. Doskonałym przykładem wyjaś cym ten sposób rozumowania, mogą być badania prowadzone przez I' - " (Joftmana w zakładach dla obłąkanych. W oparciu o które Autor t_cn’^rV,!’^8a proces uczestniczenia w życiu obserwowanych osób i introspckcyjncgff¹⁵^ /nawania badanej rzeczywistości w sposób następujący: ..Bezpośrednim c 1^ badań terenowych realizowanych przeze mnie na terenie szpitala św. Elżbiet była próba poznania społecznego świata jego pacjentów, w taki sposób w r ten świat jest przez nich subiektywnie doświadczany. Wierzyłem wtedy i nada! wierzę, ze każda grupa ludzi (więźniów, ludzi pierwotnych, pilotów czy _a cjcntów) tworzy swoje własne życie, które kiedy się je pozna staje znaczące, racjonalne i normalne. Dobrym sposobem poznania któregokolwiek z tych światów jest wejść samemu do takiej grupy i branie udziału we wszyst-kich codziennych, drobnych wydarzeniach, które są jej udziałem" [E. Goflhian 1961J.

Podejmując badania jakościowe, należy dążyć do zrozumienia unikalności jednostki ludzkiej w różnych jej sytuacjach życiowych. Wymaga to dojścia do początków jej życia i jej działalności, do motywów kryjących się za reakcjami jednostek oraz do poznania wyznawanych przez nią wartości realizowanych celów życiowych, jej obyczajów, rytuałów, wierzeń, jej języka, stanów emocjonalnych, uczuć. itp. Przyjmując taką perspektywę zrozumienia postępowania ludzi tkwiących w określonej sytuacji życiowej, należy starać się brać bezpośredni udział w życiu tych ludzi i zrozumieć motywy ich postępowania Informacji tych nic sposób zbierać, za pomocą sondowania opinii naświetlających i wyjaśniających, dlaczego jednostka odchodzi od norm powszechnie obowiązujących, lub. dlaczego nic stosuje się do określonych zasad. reguł życia i współżycia społecznego W tym znaczeniu, badania jakościowe są oczywistym przeciwieństwem badań ilościowych, choć badania te nic wykluczają się wzajemnie.

Wskazać także należy, iż. różnice między tymi badaniami, odnoszą się również do sposobów przeprowadzania analizy i wyprowadzania wniosków oraz do roli badacza oraz jednostek w badaniach.

Na tle tej ogólnej charakterystyki, rodzą się pytania: Czy badania związane z. poznaniem człowieka, mogą być prowadzone wyłącznic metodami stosowanymi w naukach przyrodniczych? Czy ze względu na swoistość i złożoność przedmiotu badań, nic powinny one wypracować własną specyficzną metodologię oraz własne metody badawcze? Czy prowadzący badania społeczne, u przeciwieństwie do prowadzących badania przyrodnicze, nic powinni, ³ lepszego zrozumienia jednostki i poznania jej losów, patrzeć na badany P¹⁷- * miot / głębi własnego doświadczenia? Max Weber (1864 1930) socjolog me

iniccki. uważał. ze jeżeli w naukach społecznych mamy zrozumieć żachną jednostek lub grup. to musimy się nauczyć. ..stawać na miejscu badansch” T' le/y nic tylko poznać cudzy punkt widzenia badanej rzeczywistości oraz n mieć cudze symbole, wartości i postawy, ale także ustalić i zrozumieć diac/wó ludzie odchodzą od powszechnie obowiązujących norm życiowych.    *

Wymienione orientacje metodologiczne, jak słusznie pisze S. Palka traktowane są pr/cz część badaczy, w tym i pedagogów jako opozycyjne względem siebie. Krytyce poddaje się pedagogikę cmpiryczno-analityczną za jej scjemv-styczny rodowód, oraz za to, że próbuje się w niej mierzyć, opisywać zjawiska ulotne, mgławicowe, niepowtarzalne, związane ze sferami doznań wychowanków. uczniów', nauczycieli, wychowawców, itp. Przyjmuje się. źc natura zjawisk pedagogicznych jest w znacznej części inna niż natura zjawisk przyrodniczych. Krytyce poddaje sic także pedagogikę uprawianą jako dyscyplinę humanistyczną za subiektywizm badawczy, niepewność uogólnień, trudności w analizie słabo skategoryzowanych danych” [1998, s. 12].

W osobistym przekonaniu Autora zarówno badania prowadzone metodami ilościowymi, jak i jakościowymi są niezbędne, gdyż stanowić mogą podstaw ę do budowy nowych i bardziej spójnych rozumowań wiążących różne twierdzenia teoretyczne, niezależnie od tego, jakimi sposobami zostały one pozy skane bądź zmierzone. Każda orientacja metodologiczna może dostarczyć szereg materiałów nicsprz.ccznych z informacjami zebranymi różnymi sposobami i metodami, gdyż obie grupy nic są metodami rozłącznymi.

Celem tego rozdziału było dokonanie ogólnej charakterystyki metod ilościowych i jakościowych oraz. wskazanie na występujące między nimi podobieństwa i różnice. Nic jest to próba przekonania kogokolwiek o wyższości badań ilościowych nad badaniami jakościowymi lub odwrotnie, czy większej sensowności stosowania jednych metod kosztem drugich, a tym samym i większej przydatności naukowej jednych materiałów nad drugimi. Także kwestie metodologiczne. takie jak np. dobór metod badawczych, formułowanie problemów, rodzaj danych, jakie gromadzi badacz czy sposób przeprowadzania analizy zebranych danych, są różnie rozwiązywane w obu orientacjach metodologicznych. Za tymi zewnętrznymi objawami kryją są bardziej istotne zagadnienia dotyczące różnych wizji nauki, sposobów prowadzenia badań, roli badacza i badanego w procesie badawczym i wnioskowaniu.

2. Charakterystyka badań ilościowych

Problemem sporu metodologicznego pomiędzy zwolennikami stosowania w badaniach społecznych metod ilościowych bądź jakościowych, jest pytanie: „Czy nauki społeczne mają własne, dostosowane do swojego przedmiotu badań. specyficzne metody badawcze, inne niż nauki przyrodnicze, czy nic?

69