PICT6379

nki społeczne, są ze swej istoty inne, /e poswdają swoją specyfikę i logikę i odróżnia je od badań prowadzonych w naukach pr/yrodniczo-fizycznych p . jano także i to. iz niektóre procesy czy zjawiska społeczne nie nadają badań metodami ilościowymi. gdyż wymagają pogłębionego a nawet _Zui(^ ^ duałizowanego podejścia, /rozumienie i dokonanie pomiaru takich chocia>L zjawisk społecznych. jak np.: satysfakcja, inteligencja, władza, postawa n ‘ konania, status społeczny, niedostosowanie społeczne, itp nic jest nicmóżij^" bez. ..wyposażenia" tych pojęć w empiryczne odniesienia i bez pod_cj^,^C' uwzględniającego kontekst znaczeniowy danego pojęcia oraz. kontekst w ,_aJ^a' tkwi badana jednostka lub grupa. Nie zwracano uwagi, że badania w _nau2 społecznych odnoszą się do świadomości społecznej jednostek lub grup, a _nj_C|^ zjawisk fizycznych.

Hadania jakościowe stanowiące swego rodzaju przeciwieństwo bada orientacji ilościowej, charakteryzują się tym, że gromadzenie danych i j_nf₀" macji nic odbywa się drogą testowania czy pomiaru, jak dzieje się to w bada! ni ach orientacji ilościowej, lecz poprzez bezpośrednią obserwację jednostek tkwiących w określonym kontekście społecznym, celem zrozumienia jej i_ntec. cji, sytuacji czy sposobu postępowania. Badacz, podczas bezpośredniej <& scrwacji. np. uczniów i wychowanków, a niekiedy wspólnym z. nimi przeby. wanicm. poznaje obserwowaną rzeczywistość niejako od „wewnątrz". Spó-strzegą ją oczami uczestników, których obserwuje i których ona dotyczy. Bi-dacz nie sugeruje się z góry przyjętymi przez siebie przypuszczeniami czy schematami rozumowania. Obserwując uczniów, wychowanków czy inne oso-by „od wewnątrz" a nawet będąc na „równi z nimi", badacz dąży do poznania motywów ich działania jak i sposobów zachowania. Stara się poznać ich reakcje. stany psychiczne, emocje, doznawane przez nich uczucia, przeżycia, itp. aby zinterpretować ich znaczenie, l en sposób podejścia do badań, nic prowadzi - co oczywisto - do wykrywania prawidłowości czy zależności między zjawiskami, lecz do zrozumienia zachowania i postępowania badanych, jak i motywów kryjących się za ich reakcjami. Potrzeba wspólnego niekiedy przebywania z badanymi, nadaje badaniom inny jakościowy wymiar, gdyż umożliwia pełniejsze poznanie badanych, zrozumienie sensu i znaczenia prowadzonych przez nich rozmów, czynów, stosowanego słownictwa, symboli, obyczajów. sposobów zachowania, itp. po to, aby zgromadzić informacje i dr* o sposobie życia i zachowania, tak aby „same mówiły za siebie". Tego rodzaje badania są bardziej nastawione na poznanie procesów oraz na przebieg zdarzeń, niż. na wynikające z nich rezultaty. Sprzyjają one dotarciu do źródeł i korzeni takiej czy innej aktywności badanych, gdyż badacz stara się otwor/yc •-badanych i zrozumieć ich punkt widzenia.

osobie pk

zachodzące w samej jednostce, tj. w uczniu, wychowanku czy innej

Można powiedzieć, iż podejście jakościowe wymaga od badacza mny-predyspozycji i umiejętności, gdyż nacisk w badaniach położony jest na proco")

i na motywy jej postępowania cclcm zrozumienia jej zachowania a r/iilnc efekty badawcze, które dominują w badaniach ilościowych rJ,?™* _sób owych działań . zachowań obserwowanych jednostek lub min spółce!^ jest pr/c/. badacza gruntownie opisywany, analizowany . interpretowany i*r/v

nróbn yrozninienin mniywAw    .....i..... .    ³'    •

w...    - -    .    ---------jest ona

czymś występującym obok poznania. Jest tym, co to poznanie w ogóle umożliwia. co stanowi jej fundament. Zrozumienie zjawiska oznacza tyle samo. co zobaczyć je. jak pisze M. ł.obocki [ 1999, s. 87] z perspektywy osób. których ono dotyczy, czyli ..odtworzyć subiektywne natury znaczeniowe*’, które są mu przypisane. Nic wyklucza to wyjścia „poza płaszczyznę subiektywnego sensu*’, jaki nadaje się badanemu zjawisku [za 11.11. Kruger 1997, s. 204].

Nauki pedagogiczne z powodu swojej specyfiki, dużej złożoności zjawisk odnoszących się procesu wychowania, a przede wszystkim przedmiotu badań, potrzebują odmiennego podejścia. Badania takie odnoszą się przede wszystkim do procesów zachodzących w szkole lub klasie. Zagadnienia będące przedmiotem badań pedagogicznych związane są przede wszystkim z procesem wychowania, na który składają się wszelkie sytuacje wychowawcze wpływające na proces rozwojowy dzieci i młodzieży, sam proces rozwojowy jednostki oraz rezultat tego procesu, jakim jest ukształtowana osobowość człowieka. Z tego właśnie względu, jakościowe badania pedagogiczne charakteryzować sic muszą z innym bardziej globalnym holistycznym podejściem.

Ważnym elementem odróżniającym badania pedagogiczne od innych badań, jest problematyka badawcza. Zjawiska i procesy zachodzące w klasie są niezwykle złożone i zawsze wielokierunkowo uwarunkowane, gdyż odnoszą się do procesu kształtowania się osobowości ucznia, czyli do zjawisk nicdających się zbadać metodami ilościowymi. Rzadko istnieje możliwość zredukowania pedagogicznych pytań badawczych do takiego stopnia, aby można było je wyrazić w postaci danych liczbowych i dokonać pomiaru. Z tych względów, wymagają one całościowego ujęcia i pełnego opisu ciągu zdarzeń wraz z uwzględnieniem określonego kontekstu, w jakim uczeń, wychowanek czy nauczyciel tkwią. Z tych względów w ich poznaniu i zrozumieniu, ważną rolę odgrywa empatia

i umiejętność wczuwania się w określoną sytuację.

W badaniach pedagogicznych uwzględniać należy także specyfikę problematyki badawczej, która nie jest. gdyż nic może być rozpatrywana wyłącznie przez samą pedagogikę. Badania odnoszące się do wychowania wymagają wsparcia innych nauk społecznych, takich chociażby jak: socjologia, psychologia. filozofia, biologia czy historia. Trafnie zagadnienie to ujął W. Dilthey (1911 1977) pisząc, iż ludzkiego dyskursu i ludzkiego działania nic można poddać analizie przy pomocy metod stosowanych w badaniach ilościowych. Stwierdzenie to jest trafną perspektywą pojęciową wskazującą na sposób podejścia do

75