CCF20090214101

powiedzi sprawiają, że powstaje rozmowa, która ze swej istoty jest czymś więcej niż tylko dwoma przypadkowo ze sobą splecionymi monologami — mianowicie wspólnym tworzeniem sensu.

Zadanie hermeneutyki nie jest niczym innym jak wejściem w taką rozmowę z tekstem, z przekazem tradycji.

Tekst wówczas staje się przedmiotem interpretacji, gdy stawia interpretatorowi pytanie. Interpretacja jest nieodłącznie związana z pytaniem, jakie stawia nam sam tekst. Został on napisany jako odpowiedź na jakiś problem. U jego podłoża leży jakieś pytanie, na które jest on odpowiedzią. Kto go chce zrozumieć, musi zrekonstruować owo pytanie. Musi więc sięgnąć poza to, co zostało w nim powiedziane, odsłonić pytanie leżące u jego podstaw. A to oznacza, że interpretator uzyskać musi perspektywę szerszą niż ta, którą zawiera sam tekst. Zrozumieć tekst można jedynie wówczas, gdy pozna się horyzont problemowy, do jakiego on należy. Horyzont ten zawiera jednak również inne możliwe odpowiedzi. Podobnie jest z każdą wypowiedzią: jej sens zależy od pytania, na które jest ona odpowiedzią; dlatego ów sens zawsze wykracza poza to, co zostało powiedziane. Pytanie na jakie odpowiada tekst, nie jest jednak tożsame z tym, które postawił sobie jego autor. Toteż rozumienie tekstu nie może być kwestią metod historycznych czy psychologicznych. Albowiem na początku stoi pytanie, jakie tekst stawia nam samym. Jesteśmy poruszeni słowem przekazanym nam przez tradycję. Przekaz: tekst, dzieło sztuki, stawiając nam pytanie zmusza nas do otwarcia się na to, co inne. Ze-by odpowiedzieć na to pytanie, musimy sami pytać — odtworzyć pytanie, na które tekst jest odpowiedzią. Jednakże taka rekonstrukcja jest zawsze tylko częścią poszukiwania, zapytywania, przez które próbujemy uzyskać odpowiedź na pytanie postawione nam przez tekst. Zatem zrekonstruowane pytanie nigdy nie może pozostać w swym pierwotnym horyzoncie — opisany w rekonstrukcji horyzont historyczny zostaje sam objęty przez horyzont, który zawiera również nas jako pytających i poruszonych przez słowo tradycji. Rozumienie przekazów tradycji jest nieustannym zespalaniem przeszłości z teraźniejszością.

Opisana przez Gadamera dialektyka pytania i odpowiedzi pokazuje, że wszelkie rozumienie jest stosunkiem wzajemnym — takim, jaki występuje w rozmowie — a nie jednostronnym, jak w obserwacji, jak -w badaniu jakiegoś obiektu. Rozumieć możemy tylko wtedy, gdy ściera się nasz i cudzy punkt widzenia, to zaś możliwe jest jedynie wówczas, gdy łączy już nas jakieś porozumienie, gdy to, co chcemy zrozumieć, i my sami, zanurzeni jesteśmy w ogarniającej nas, niedocie-czonej całości. I tak jest w istocie.

Przytoczony powyżej opis hermeneutycznego doświadczenia mógłby sugerować, że ogranicza się ono jedynie do sfery komunikacji między ludźmi. Ale tak jest tylko na pozór. Wprawdzie Gadamer zajmuje się rozumieniem takich „utrwalonych ekspresji życia”, jak dzieło sztuki czy tekst, i interpretując je posługuje się modelem rozmowy, lecz filozoficznej hermeneutyce przypisuje uniwersalne znaczenie.

Wymiar hermeneutyczny to nie tylko „bycie ku tekstowi”, jeśli tekst brać w zwykłym, wąskim znaczeniu. Aby formuła taka czyniła zadość uniwersalności tego wymiaru, tekst trzeba rozumieć jako liber natu-rae, ów tekst, który Bóg napisał własną ręką.⁶⁰

O uniwersalności hermeneutyki stanowi uniwersalność języka jako medium wszelkiego doświadczenia świata. Wszystko, co można zrozumieć, posiada językowy charakter — i odwrotnie. Sein, das versianden werden kann, i$t Sprache — mówi Gadamer.¹ A język to nie tylko tekst, dzieło sztuki czy inny przekaz tradycji, język to także język przyrody; język, którym mówią rzeczy: „Językiem, wypowiadającym sens jest nie tylko sztuka i dzieje, lecz wszelki byt, o ile można go zrozumieć.”¹ Dlatego też hermeneutyka filozoficzna dotyczy wszystkich nauk, od fizyki po socjologię.

Zatem istotnie, filozoficzna hermeneutyka zdaje się

205

1

Tamże. ². 452.

2

*° Tenże, Rhetorik, Hermeneutik und Ideologiekritik, w: tenże, Kleine Schriften, I, s. 114.

⁸² Tenże, Wahrheit und Methode, s. 450.