PICT6395

wstępną koncepcję    ^S^p^p^zcnic c,v ‘jkhSJ

P™*. te jedynie joto    ]£, _rozl„nu,„n jako

“«™    ^W •?*    czy jest prawdziwa³ c/y

znanego następstwa, którą spraw    ^.y

fałszywa [S. Nalaskowski 1994. s. 34J.

4 2. Zasady formułowania hipotez

Hipotezy, będące oczekiwanymi przez badacza wynikami badań .nadają kierunek badaniom. Pomagają w rozwiązana, określonych problemów badawczych tj w rzetelnym przeprowadzeniu badan. Jest podstawą dobom zdarzeń do obserwacji, zmiennych oraz metod badawczych. Pozwala zrozumieć cci. pk również oddziaływanie każdego elementu. Uwypukla wzajemne związki miedzy obserwowanymi zdarzeniami dzięki powiązaniu ich w łańcuch przyczynowo-skutkowy. Formułując hipotezy, należy jednak nncć ciągle na uwa-dze. że hipoteza usiłuje jedynie tłumaczyć fakty nie zawsze słusznie, choć w żadnym razie ich nic udawania, ponieważ opiera się na niewielkiej liczbie -rzypadków a nie na całej zbiorowości. Dla jej potwierdzenia niezbędnym jest icbranie takiej ilości informacji, które dowiodą istnienia związków między zmiennymi, lub wskażą na brak takich powiązań. Im pełniejszy materiał badawczy potwierdzający wiarygodność wysuniętej hipotezy, tym większą uzyskuje ona wartość naukową. /. tych względów należy dążyć do zebrania możliwie jak najwięcej danych, gdyż. rozstrzygają one o wartości badań i stanowią podstawę do potwierdzenia lub odrzucenia hipotezy. Jeżeli hipoteza znajduje potwierdzenie w zebranym materiale badawczym, to nie oznacza i nic jest równoznaczne z twierdzeniem, że dana teoria jest prawdziwa. Jest ona jednak bardziej wiarygodna i można do niej mieć większe zaufanie niż przed przeprowadzeniem badań. Jeżeli okaże się, że wysunięte twierdzenie jest słuszne we wszystkich badanych przypadkach i okolicznościach, może stać się „teorią a gdy twierdzenia te są potwierdzone dostatecznie głębokimi badaniami, staje się „prawem . Hipoteza, która została jedynie częściowo potwierdzona empirycznymi laktami czy zdarzeniami, może zostać odrzucona bądź zmodyfikowana. Jeżeli okaże się ona dalej fałszywa, to albo twierdzenie, na którym oparto hipotezę jest fałszywe, albo jakaś przesłanka w oparciu o którą została sformułowana, jest fałszywa, albo zarówno twierdzenia, jak i przesłanki są ałszywe. laka hipoteza musi zostać odrzucona. Warto jednak zaznaczyć, ze zarówno dane, jak i fakty empiryczne, które stanowiły podstawę do potwierdzenia hipotezy, są tak samo wartościowe, jak fakty, które stanowiły podstawę do jej odrzucenia.

Hipotezy można wyprowadzać dedukcyjnie ti.K i i • . niu dedukcyjnym formułujemy hipotezy, odnoszące si_v do^ch^h! ^P°?^ęp°*^a‘

to zwcryfiko-

prowadzącego badania, mogą interesować zarówno zjawiska czy procesy które dają s.ę zaobserwować, np. posiadane przedmioty, aktywność E iudzi. postępowanie jednostce lub grap, zachowanie ucznia w szk^c jego aktywność na lekcjach. Kolc/.cnskosc. np., jak i zjawiska, które nic data sic

Indukcja jest procesem, /n pomoc, którego badać, momy 1bv ^T“_ć j wytłumaczyć zaobserwowane fakty. Jeżeli powstałe w JLń« l',Tl ⁸ ne Zjawiska i fakty empiryczne twierdzenie nazwiemy hipotezw _vvanc stanowić będą teorię.

i*-¹ ------ •    • <    ------ uuuania sa

zjawiska nicobserwowalnc, to dla potwierdzenia uznanych w nich pojęć! koniecznym jest ich ukonkretnienie, tj. wyprowadzenie empirycznych przejawów tych pojęć. Można powiedzieć, ż.c hipoteza przekłada pojęcia teoretyczne na zmienne obscrwowalnc, dzięki czemu mogą one być przedmiotem badań naukowych.

Źródła, w oparciu o które formułuje się hipotezy są różne. Niekiedy badacz opiera się na wyobraźni, której źródłem powinna być orientacja w danej problematyce. względnie na analogii. Najczęściej jednak jest to literatura odnosząca się do interesujących badacza zjawisk i procesów oraz własne doświadczenie życiowe z ich obserwacji. Zarówno doświadczenie zawodowe, jak i literatura mogą nasunąć badaczowi myśl o występowaniu związków pomiędzy określonymi czynnikami wpływającymi na proces wychowania a będących ich skutkiem rezultatami pedagogicznymi. Niekiedy źródłem mogą być zauważone luki w faktach lub błędy w wyjaśnieniach niektórych zjawisk czy zdarzeń. Źródłem wysuwania hipotez może być także obserwacja przedmiotu badań jak i wyniki przeprowadzonych wstępnych badań własnych. Można powiedzieć, że do postawienia hipotezy roboczej, potrzebna jest rzetelna wiedza badacza na temat teorii odnoszącej się do podjętej problematyki badawczej.

4.3. Rodzaje hipotez

W badaniach empirycznych, stosowane są dwa rodzaje hipotez, tzw. hipotezy wyjściowo i robocze. Hipoteza wyjściowa formułowana jest w postaci zdania ogólnego, określającego zasadnicze tendencje w przejawianiu się badanego zjawiska, zdarzenia czy procesu. Przykładem hipotezy wyjściowej może być twierdzenie zakładające, że „im większą sympatią uczniów jakiejś klasy cieszy się nauczyciel, tym łatwiej jest mu utrzymać dyscyplinę u kla-

107