PICT6416

jest ,o żc dla każdej jednostki dobom próby ^*Vcj w skład po_puI można określić prawdopodobieństwo. z jakim jednostka ta mo/c znałeś J w próbie. W dobor/c n.elosowym me ma    ^L,/‘^{,y c,cmcM} * P”Pul_a.

- ^ ^

celowy, dobór losowy i dobór n> podsuiwie ochom,kow.

a) Celowy dobór próby

Badania pedagogiczne podejmowane są często w sytuacjach, w których „_ic. możliwe a nawet niewłaściwe jest dobieranie prób w sposob losowy. W ,_ak_Ich przypadkach dobiera się próbę celowo starając się. aby reprezentowała ona po_pu. Jacie Rozpatrując z tego punktu widzenia zagadnienie, możemy mówić o dwóch sposobach dobom próby do badań. Są nimi. dobór celowy oraz dobór kwotowy.

' Dobór celowy jak sama nazwa wskazuje, polega na zamierzonym wyborze do badań tych jednostek, które Spełniają określone przez badacza kryteria i charaktc-ryzują się takimi a nie innymi właściwościami. W dobor/c tym badacz nic zdaje się na przypadek i nic kwalifikuje do badań każdej jednostki, lecz opiera się na posiadanej wiedzy o interesującej go populacji oraz celach badań. Dobór taki sto-sujemy wówczas, gdy badania przeprowadza sic na niewielkich populacjach, lub, gdy chcemy zbadać pewne specyficzne cechy czy właściwości jednostek, np. aktywność społeczną uczniów, osoby charakteryzujące się specyficznymi właściwo-ściami, uczniów wybitnie zdolnych, niedostosowanych społecznic, pochodzący z rodzin patologicznych, członków jakiejś podkultury, itp Celowo dobiera się także niektóre szkoły, klasy lub grupy uczniowskie, w których zamierza się przeprowadzić badania. Można powiedzieć, iż badacze są często zainteresowani badaniem przypadków odbiegających od normy, czyli takich, które nic pasują do określonych wzorców postaw, do typowych zachowań, po to, aby lepiej zrozumieć owe nieregularne sposoby lub wzorce postępowań. W takich przypadkach, dobór celowy stwarza większe możliwości prawidłowego doboru jednostek lub grup, na któ

rych badaczowi zależy. Celowy dobór rzadko jest w stanie zapewnić reprezentatywność próby. Jest to najczęściej dobór tendencyjny lub arbitralny.

Szczególnym przypadkiem doboru celowego jest dobór kwotowy. Nazwa „próba kwotowa" pochodzi od wiązania z nią odpowiednich kwot, tj. liczby osób posiadających pewne cechy. W doborze kwotowym, dąży się do uzyskania maksymalnego podobieństwa próby do populacji, z której została pobrana. Aby dobrać Próbę w sposób kwotowy, badacz musi posiadać wiedzę o tym, jakie cechy są ważne z punktu widzenia prowadzonych badań, oraz jakie cechy tychże zmiennych znajdują się w populacji całkowitej. I tak np., jeżeli wiadomo, że struktura studentów Uniwersytetu Rzeszowskiego wg płci wynosi: 35,0% mężczyzn i 65.0% kobiet oraz. że 45,0% studentów mieszka w mieście a 55,0% na wsi. to w próbie badawczej relacje te powinny być zachowane. Prowadzący badania może otrzymać instrukcję przebadania 30 studentów wydziału pedagogicznego, z których 15

„ucs*¹* »**^ie' IV" “'5 «a_TOWtó _TOją au.fcn.y , _{|5 u}

* «** ^{15 s,udcn,ck 7} '^m' ^mr Y '***'<»*. a s stanu w„l„_c““

izi il ma zastosowanie wśród studentów.    ^ ^{1 /Ł 1310 Mm}

'    r"⁸- -

^8l«dcm. np r»«' w*«Mem Pici. miejsca famicsSS!*^ ^b notlcAis, gdy w doborze kwotowym, proporcic rwr.;. i •pocnodzema.

J’^rÓba «>?w».ⁿi= repreaemuje ^„c/po^cpTSbS Z>c b>* stosowana bez ograraczen w badaniach n«i™,dualnych.

b) Losowy dobór próby

pobór losowy w przeciwieństwie do niclosowcgo. pozwala na określenie prawdopodobieństw a, / jakim ka/dy element populacji ma szanse dostania sic do próby. Dobór ten jest uznawany za lepszy od celowego i dlatego jest częściej stosowany. Może byc wykorzystywany wszędzie tam. gdzie nic mamy wiedzy 0 zbiorowości generalnej i o występujących w niej relacjach między zmiennymi Zdając się na działanie przypadku, badacz powinien zadbać o to. aby kazda'jcd-nostka z populacji generalnej miała zagwarantowane prawdopodobieństwo bycia wylosowaną do próby. Stwarzając każdej jednostce takie same szanse dostania się do próby, można /. dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że wylosowana próba będzie miniaturą populacji całkowitej pod wszystkimi możliwymi względami. w granicach tzw ..błędu losowego”. Zatem dla doboru próby reprezentacyjnej. badacz nic musi posiadać żadnych wcześniejszych informacji o całej zbiorowości. Mimo że dobór losowy nic zapewnia uzyskania próby identycznej pod względem badanych cech z populacją całkowitą, pozwala na określanie jej parametrów na podstawie obliczonych z próbki wielkości zwanych estymatorami. Powyższe zalety przesądzają o tym. iż metodę doboru losowego uw aża się za lepszą dla wszelkich badań niż próba niclosowa.

Dobór losowy można przeprowadzić kilkoma technikami. W każdej z nich trzeba dysponow ać pełnym spisem jednostek (obiektów) składających się na populację całkowitą. Jest to tzw. operat losowania. Operat losowania to lista ponumerowanych ixl 1 do ,.N” elementów bądź obiektów składających się na populację, z której pobiera się próbę (N liczba jednostek w populacji). Bez sporządzonego operatu nic można dobrać próbę w sposób losowy. Jeżeli populację stanowią uczniowie pewnej szkoły gimnazjalnej, to operatem losowania będzie lista nazwisk wszystkich uczniów tej szkoły. Operatem losowania może być lista wszystkich uczniów pewnej szkoły gimnazjalnej czy podstawowej, spis studentów wszystkich kierunków i lat studiów Uniwersytetu Rzeszowskiego, spis mieszkańców jakiegoś miasta, itp. Jednostką losowania niekoniecznie musi być osoba, mo-zc mą być także szkoła, klasa szkolna, organizacja społeczna, gmina, ulica, dzieląca miasta, itp. Jeżeli populacja złożona jest z dużej liczby elementów, wówczas sporządzenie listy w szy stkich jednostek może być trudne. W takich przypadkach

149