PICT6449

bezstronności.! i obiektywizmem wobec wszelkich pozytywnych jak j „

darzeń czy sposobów zachowa.no . postępowania jednostek ^U' 6. SL do jednoczesnego obserwowania ■ rejestrowania obserwowany

7 Umiefctnoś^i obserwowanych zjawisk i skupi.-_{mia UWj}_ „i „a^J|ydi z nieb. które maja podstawowe znaczenie dla badan z jednoczę, fnym pominięciem spraw nnnej waZnycli.

8. Umiejętność ^.prawnego wnioskowania jak . interpretowania zaobscrwbw,.

''nobn’obsenvator. powinien umieć odróżnić i odnotować, eo faktycznie*, obserwował a czego i na jakiej podstawie s.ę domyślił. Jest u, niezmiernie »•„. „a cecha z punktu widzenia późniejszej analizy, przy której meczą bardzo is,„_ln, jest. aby domysły i przypuszczenia nic zostate; potraktowane jako rzeczywiście Lheerwowanc i zarejestrowane takty [I- Solowa 1997. s. 51],

2.3. Rodzaje obserwacji

Wyróżnić można wiele rodzajów obserwacji. Nic wszystkie mają zastosowanie w badaniach pedagogicznych. Z tych względów dokonano charakterystyki tych. które dają się wydzielić ze względu na ich rolę i znaczenie dla badań poda-gogićznych. Odnoszą się one głównie do zjawisk związanych z kształceniem i wychowaniem w tym w szczególności, z postępowaniem i zachowaniem uczniów, poziomem ich zdyscyplinowania i karności, stosunku do szkoły, nauczycieli i kolegów, jak i różnych sytuacji pedagogicznych. Podstawę ich klasyfikacji może stanowić rodzaj sytuacji, stopień standaryzacji narzędzi oraz czas przeprowadzania obserwacji.

Biorąc pod uwagę pierwsze kryterium, możemy obserwację podzielić na uczestniczącą i nicuczcstniczącą. Podstawę podziału stanowi charakter sytuacji, w której uczestniczy obserwator. Chodzi o to, czy obserwator na czas przeprowadzenia obserwacji staje się członkiem obserwowanej zbiorowości czy też nic. Podział ten nic jest jednak ani precyzyjny ani ostry.

Obserwacja uczestniczącą to taka, w której obserwator bezpośrednio uczestniczy w zjawisku będącym przedmiotem obserwacji. Polega ona na obserwowaniu osób lub zjawisk niejako ..od wewnątrz”, co oznacza, że obserwator na czas obserwacji staje się członkiem obserwowanej przez siebie zbiorowości. Występuje on w podwójnej roli: jako członek danej zbiorowości oraz jako obserwator. Rolę pierwszą pełni w sposób jawny. Rolę drugą, czyli rolę obserwatora, badacz z reguły ukrywa. Dlatego ten sposób zbierania informacji nazywa się obserwacją ukry-tą. I lak np. podwójną rolę będzie pełnił nauczyciel, który będąc członkiem Radv Pedagogicznej podejmuje się równocześnie obserwacji jej członków podczas posiedzeń. Warunkiem koniecznym dla przeprowadzenia obserwacji uczestniczącej

_ ,0 aby obserwator znalazł się w badanej grupie»był przez nią traktowany _iako ^; w czyjej obecności mc potrzeba zachowywać się inaczej niż zwykle jS trunek jest dopełniony, to istnieje wielkie prawdopodobieństwo. fc /W ‘^obserwowana będzie zachowywać się naturalnie i bez pozorów. W takim "^ idku obserwator ma szanse poznania tego wszystkiego, co w przypadku no-Wania sic obserwacją zewnętrzną byłoby niemożliwe do zaobserwowania lub 2Lue ograniczone. Przebywając w tych samych warunkach co obserwowani h erwator ma szanse poznania ich postaw, aspiracji, zachowań, jak i zrozumienia oosobów myślenia, postępowania czy działania. Łatwiej też potrafi wyjaśnić 'interpretować dostrzeżone zjawiska, czy zachowania, np. uczniów, nauczycieli vv innych zbiorowości. Obserwując zjawiska czy zachowanie jednostek lub'grup. Vno/vcii osób obserwowanych, obserwator nie musi domyślać się, jak rzeczy sic

_;l i dlaczego mają się lak jak się mają. Ma możliwość poznania różnych spo-

³ i.    _ i->L- i ni* ci,,    \,łn    __________ .    . ' -

riały z „pierwszej

przestrzegania następujących zasad:

a)    obserwator powinien być członkiem obserwowanej zbiorowości lub starać się nawiązać przyjacielskie kontakty z wszystkimi członkami obserwowanej zbiorowości lub osobami cieszącymi się poważaniem większości:

b)    brać aktywny udział w jak największej liczbie sytuacji, stwarzając sobie możliwość obserwowania zachowań ludzkich w różnych okolicznościach oraz sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych;

c)    pozostawać niejako w cieniu innych osób lub wydarzeń i nie zwracać na siebie uwagi innych członków obserwowanej zbiorowości;

d)    zachować w tajemnicy rzeczywistą rolę jaką pełni w danej zbiorowości i robienie notatek w ukryciu lub po zajściu określonych zdarzeń czy zachowań.

Trudności ze spełnieniem niektórych z wymienionych warunków, skłania do wniosku, że obserwację uczestniczącą przeprowadzić powinny osoby o określonych predyspozycjach i umiejętnościach.

Pewną odmianą obserwacji uczestniczącej jest obserwacja dyskretna. Zalicza się do niej śledzenie zachowań czy postępowań badanych z ukrycia, np. podglądanie przez szybę, z ukrycia, przez uchylone drzwi czy w inny sposób, len rodzaj obserwacji stosowany jest najczęściej w badaniach osób. które czują się osamotnione. Sposób ten może być stosowany wówczas, gdy obecność obserwatora, jako osoby w pełni akceptowanej przez jednostkę obserwowaną, zjakiś względów staje się niemożliwa lub niecelowa. Może to wynikać z różnicy wieku, osoba starsza swą obecnością może zakłócać naturalne reakcje dzieci ^C2y młodzieży, lub ze względu na bariery prawne, psychologiczne, względy mo-Mlne czy inne. Jednocześnie, posłużenie się obserwacją zewnętrzną jest także niemożliwe ze względu na trudność w przeprowadzeniu obserwacji lub możliwość zakłócenia naturalnego zachowania się, np. dzieci.