PICT6449

bezstronnością i obiektywizmem wobec wszelkich pozytywnych jak i negatywnych zdarzeń czy sposobów zachowania i postępowania jednostek.

6.    Zdolność do jednoczesnego obserwowania i rejestrowania obserwowanych zjawisk, procesów czy zachowań.

7.    Umiejętność dokonywania selekcji obserwowanych zjawisk i skupiania uwagi na tych z nich. które mają podstawowe znaczenie dla badań z jednoczesnym pominięciem spraw mniej ważnych.

S. Umiejętność poprawnego wnioskowania jak i interpretowania zaobserwowanych faktów.

Dobry obserwator, powinien umieć odróżnić i odnotować, co faktycznie zaobserwował a czego i na jakiej podstawie się domyślił. Jest to niezmiernie ważna cecha z punktu widzenia późniejszej analizy, przy której rzeczą bardzo istotną jest. aby domysły i przypuszczenia nic zostały potraktowane, jako rzeczywiście zaobserwowane i zarejestrowane fakty f L. Solonia 1997. s. 51 ].

2.3. Rodzaje obscnuacji

Wyróżnić można wiele rodzajów obserwacji. Nie wszystkie mają zastosowanie w badaniach pedagogicznych. /. tych względów dokonano charakterystyki tych, które dają się wydzielić ze względu na ich rolę i znaczenie dla badań pedagogicznych. Odnoszą się one głównie do zjawisk związanych z kształceniem i wychowaniem w tymi w szczególności, z postępowaniem i zachowaniem uczniów, poziomem ich zdyscyplinowania i karności, stosunku do szkoły, nauczycieli i kolegów, jak i różnych sytuacji pedagogicznych. Podstawę ich klasyfikacji może stanowić rodzaj sytuacji, stopień standaryzacji narzędzi oraz czas przeprowadzania obserwacj i.

Biorąc pod uwagę pierwsze kryterium, możemy obserwację podzielić na uczestniczącą i nieuczestniczącą. Podstawę podziału stanowi charakter sytuacji, w której uczestniczy obserwator. Chodzi o to, czy obserwator na czas przeprowadzenia obserwacji staje się członkiem obserwowanej zbiorowości czy też nic. Podział ten nie jest jednak ani precyzyjny ani ostry.

Obserwacja uczestniczącą to taka. w której obserwator bezpośrednio uczestniczy w zjawisku będącym przedmiotem obserwacji. Polega ona na obserwowaniu osób lub zjawisk niejako ..od wewnątrz”, co oznacza, że obserwator na czas obserwacji staje się członkiem obserwowanej przez siebie zbiorowości. Występuje on w podwójnej roli: jako członek danej zbiorowości oraz jako obserwator. Rolę pierwszą pełni w sposób jawny. Rolę drugą, czyli rolę obserwatora, badacz, z reguły ukrywa. Dlatego ten sposób zbierania informacji nazywa się obserwacją ukrytą. I tak np. podwójną rolę będzie pełnił nauczyciel, który będąc członkiem Radv Pedagogicznej podejmuje się równocześnie obserwacji jej członków podczas posiedzeń. Warunkiem koniecznym dla przeprowadzenia obserwacji uczestniczącej jest to, aby obserwator znalazł się w badanej grupie i był przez nią traktowany jako ktoś. w czyjej obecności nie potrzeba zachowywać się inaczej niż zwykle. Jeżeli ten warunek jest dopełniony, to istnieje wielkie prawdopodobieństwo, iż zbiorowość obserwowana będzie zachowywać się naturalnie i bez pozorów. W takim przypadku obserwator ma szanse poznania tego wszystkiego, co w przypadku posługiwania się obserwacją zewnętrzną byłoby niemożliwe do zaobserwowania lub znacznie Ograniczone. Przebywając w tych samych warunkach co obserwowani, obserwator ma szanse poznania ich postaw, aspiracji, zachowań, jak i zrozumienia sposobów myślenia, [wstępowania czy działania. Łatwiej też potrafi wyjaśnić i zinterpretować dostrzeżone zjawiska, czy zachowania, np. uczniów, nauczycieli czy innych zbiorowości. Obserwując zjaw iska czy zachow anie jednostek lub grup, z pozycji osób obserwowanych, obserwator nic musi domyślać się. jak rzeczy się mają i dlaczego mają się tak - jak się mają. Ma możliwość poznania różnych sposobów myślenia, postępowania czy zachowań sic obserwowanych jednostek. Z tych względów, zebrane w taki sposób informacje, traktować można, jako materiały z „pierwszej ręki". Jednak korzyści z takich badań można osiągnąć za cenę przestrzegania następujących zasad:

a)    obserwator powinien być członkiem obserwowanej zbiorowości lub starać się nawiązać przyjacielskie kontakty z wszystkimi członkami obserwowanej zbiorowości lub osobami cieszącymi się poważaniem większości:

b)    brać aktywny udział w jak największej liczbie sytuacji, stwarzając sobie możliwość obserwowania zachowań ludzkich w różnych okolicznościach oraz sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych;

c)    pozostawać niejako w cieniu innych osób lub wydarzeń i nic zwracać na siebie uwagi innych członków obserwowanej zbiorowości;

d)    zachować w tajemnicy rzeczywistą rolę jaką pełni w danej zbiorowości i robienie notatek w ukryciu lub po zajściu określonych zdarzeń czy zachowań.

Trudności ze spełnieniem niektórych z wymienionych warunków, skłania do wniosku, że obserwację uczestniczącą przeprowadzić powinny osoby o określonych predyspozycjach i umiejętnościach.

Pewną odmianą obserwacji uczestniczącej jest obserwacja dyskretna. Zalicza się do niej śledzenie zachowań czy postępowań badanych z ukrycia, np. podglądanie przez szybę, z ukrycia, przez uchylone drzwi czy w inny sposób. Ten rodzaj obserwacji stosowany jest najczęściej w badaniach osób. które czują się osamotnione. Sposób ten może być stosowany wówczas, gdy obecność obserwatora, jako osoby w pełni akceptowanej przez jednostkę obserwowaną, żjakiś względów staje się niemożliwa lub niecelowa. Może to wynikać z różni cy wieku, osoba starsza swą obecnością może zakłócać naturalne reakcje dzicc czy młodzieży, lub ze względu na bariery prawne, psychologiczne, względy mo ralnc czy inne. Jednocześnie, posłużenie się obserwacją zewnętrzną jest takż niemożliwe ze względu na trudność w przeprowadzeniu obserwacji lub możłi wość zakłócenia naturalnego zachowania się. np. dzieci.