pkm osinski49

I. Konstruowanie maszyn

1.8 Be/pieCMńalwo l ochrona zdrowa w pintgaic ptojcklowanu

— ochrona wyrobu (zabezpieczenie przed wpływem warunków klimatyczny^ lub innych niekorzystnych warunków w czasie eksploatacji, transportu lub pra-. cBowywanis),

- bezpieczcńsiwo (rozpatrywane z punktu widzenia osiągnięcia optymalnej ^ równowagi miedzy pewną liczbą elementów w celu ograniczenia dającego & uniknąć ryzyka szkód, w odniesieniu do osób i dóbr materialnych, do akceptowy nego poziomu),

— wzajemne rozumienie,

— efektywność ekonomiczna,

— ułatwienie handlu.

W przypadku części maszyn można wyróżnić dodatkowe celo:

— normalizowanie teoretycznych podstawowych wielkości w budowie maszyn, np. tolerancje i pasowania, zarysy gwintów, zarysy kol zębatych, szeregi uprzywilejo-' wanych wymiarów itp.,

— normalizowanie podstawowych założeń w budowie różnego rodzaju maszyn i warunków ich technicznego odbioru,

— normalizowanie materiałów konstrukcyjnych,

— normalizowanie gotowych wyrobów, np. łączników gwintowych, nitów, kołków, gwoździ itp.,

— normalizowanie słownictwa, oznaczenia technicznego, rysunku technicznego itp.

Projektant powinien znać normy i umieć się nimi posługiwać. Na ogół normy jgj normami państwowymi W Polsce obowiązują Polskie Normy — skrót PN. Niektóre normy mają charakter międzynarodowy, np. normy ISO (International Sm darizing Organizalion), lub regionalny, np. normy europejskie — EN. Poza tym są jeszcze normy resortowe i zakładowe dla pewnej gałęzi przemysłu lub nawet dlr jednej wytwórni.

Normy opracowywane i wydawane przez Europejski Komitet Normalizacyjny; (CEN) nie są normami obligatoryjnymi. Przestrzeganie ich jest jednak w znacznym stopniu wymuszane przez obowiązek certyfikacji zgodności wyrobów z normami warunkujący możliwość znakowania tych wyrobów znakiem zgodności EC w celu umożliwienia im swobodnego przepływu między państwami członkowskimi Wspólnoty.

Powszechne przestrzeganie norm wynika także z faktu, że w pracach nad nimi uczestniczą przedstawiciele producentów i użytkowników. W związku z tym są one traktowane jako dokumenty wyrażające uzgodnione poglądy obu zaimęresowanycłi stron.

Normy europejskie są mniej kategoryczne. Wyjaśniają istotę problemu i pozostawiają w niektórych przypadkach pewien margines swobody w doborze właściwego rozwiązania. W celu realizacji modelu normalizacji zbliżonego do krajóW Wspólnoty wprowadzono w Polsce w 1993 r. nową ustawę o normalizacji. Ustawi ta wprowadza system normalizacji obowiązujący w Unii Europejskiej.

1.8. Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia w procesie projektowania

Zdrowie to stan dobrego fizycznego, psychicznego i socjalnego --amopoczucń^ a nie tylko brak choroby. Aby możliwe było osiągnięcie takiego sianu, należy optymalizować warunki życia, a zwłaszcza warunki pracy, wypełniającej znaczną jego część. Warunki pracy w głównej mierze kształtują środki pracy, wśród których najistotniejsze są maszyny. Dlatego istotna jest optymalizacja ich konstrukcji w aspekcie zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Dane do takiej optymalizacji wynikają z wzajemnych zależności (relacji) zachodzących w biotech-nicznym systemie człowiek-maszyna funkcjonującym w określonym otoczeniu (środowisku).

Podstawą do optymalizacji maszyn pod względem bezpieczeństwa i ergonomii są właściwości psychofizyczne człowieka podczas wykonywania prący. Wymienić tu należy: wymiary antropometryczne całego ciula człowieka i poszczególnych jego części wraz z zasięgami kończyn górnych i dolnych, z uwzględnieniem możliwości ruchowych poszczególnych stawów; właściwości biomechaniczne, takie jak siły i momenty sil, które człowiek może rozwijać podczas wykonywania czynności zwłaszcza ciągnienia, pchania, podnoszenia, skręcania itp; właściwości poszczególnych zmysłów, a zwłaszcza wzroku, słuchu, dotyku, w zakresie odbioru i rozróżniania informacji; możliwe obciążenie fizyczne i psychiczne. Właściwości tc. przynajmniej w części, uwzględniają podstawowe wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące maszyn zawarte w przepisach;

— międzynarodowych, np. Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy,

— regionalnych, np. dyrektywy obowiązujące w Unii Europejskiej,

— krajowych, Kodeks Pracy oraz przepisy bhp: ogólne i dotyczące niektórych grup maszyn.

Wymagania ujęte w większości tych przepisów w głównej mierze ukierunkowane są na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia podczas eksploatacji maszyn. Tylko dyrektywa 89/392/EWG wraz z późniejszymi uzupełnieniami i częściowo znowelizowany Kodeks Pracy określają podstawowe wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, które powinny być uwzględnione również na etapach projektowania i budowy maszyn.

Normy krajowe, europejskie i międzynarodowe rozwijają i uzupełniają podstawowe wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawarte w tych przepisach. Przepisy i normy najczęściej podają wartości graniczne (minimalne lub maksymalne), których nie można przekraczać. W ten sposób ustala się np.: minimalne odstępy zapobiegające zgnieceniu tułowia, głowy, kończyn, palców i innych części ciula, wymiary otworów, wartość oporów elementów sterowniczych dla konkretnej maszyny. Warunkują je możliwości siłowe najsłabszego operatora, np kobiety, przy danym usytuowaniu poszczególnych elementów w przestrzeni oraz liczba przestero-wań (częstość użycia).

Normy dotyczące bezpieczeństwa pracy i ergonomii dzieli się na następujące typy.

— typ A — normy zawierające pojęcia podstawowe oraz zasady projektowania i ogólne zagadnienia odnoszące się do wszystkich maszyn,