pkm osinski
77

35J 6. Sprzęgłu

Przy obliczaniu łączników gumowych i skórzanych przyjmuje się naciski dopu-szczałnc rzędu 0,8 1,4 MPa.

6.5. Sprzęgła wiączalne

Sprzęgła wiączalne umożliwiają rozłączanie i łączenie wałów w czasie ruchu lub w spoczynku. Mogą to być sprzęgła kształtowe łub cierne. Istnieje wiele rozwiązań sprzęgieł kształtowych, z których najczęściej stosowane są sprzęgła kłowe i zębate. W sprzęgłach kłowych na czołowych płaszczyznach tarte sprzęgłowych umieszczone są kły (rys. 6.34). W stanie włączonym kły wchodzą w wycięcia na współpracującej tarczy. Włączanie lub rozłączanie sprzęgła jest możliwe dzięki temu, że jedna z tara umieszczona jest na wale przesuwnie za pomocą wpustu lub wielowypustu. Druga tarcza związana jest z wałem bez przesuwu. Przesuw może być mechaniczny, hydrauliczny lub pneumatyczny.

W sprzęgłach zębatych tarcze sprzęgła mają wieńce zębate. Jeden z wieńców ma uzębienie zewnętrzne, drugi wewnętrzne. Jedna z tarcz jest przesuwna (rys. 635).

z

Ryt 634. Sprzęgło kłowe wiączalne

Rys. 6,35. Sprzęgło zębate wiączalne; / — człon czynny, 2 — człon bierny

prędkościach obrotowych łączonych wałów. W niektórych przypadkach stosuje się

Sprzęgła kształtowe są proste w konstrukcji i pozwalają na przeniesienie dużych obciążeń przy niewielkich wymiarach. Wadą ich są trudności włączania. Włączanie sprzęgieł kształtowych w ruchu jest możliwe przy równych lub mało różniących się

urządzenia synchronizujące, których celem jest zrównanie prędkości wałów.

Rozkład sil na kłach sprzęgła przedstawiono na rys. 6.36. Siła obwodowa zależy od przenoszonego momentu i dla wszystkich kłów wynosi

(6.22)

gdzie dt, — średnia średnica okręgu, na którym rozłożone są kły. Siła wzdłużna na

kłach

F.= ±Fu tg(* ± p),

(6.23)

gdzie znak + obowiązuje dla włączania, znak — dla wyłączania, p oznacza kąt tarcia między kłami

Rys. 6.36. Rozkład sił na kłach sprzęgłu

Przy włączaniu trzeba pokonać jeszcze tarcie między tarczą a wałem. Siła obwodowa na wale przenoszona przez wpust lub wielowypust

P,

IM

d |

(624)

gdzie d — średnica wału (łub średnia średnica wielowypustuj. Łączna siła wzdłużna wynosi więc

gdzie fti współczynnik tarcia między czopem a tarczą przesuwną. Im większy kąt x tym łatwiejsze wyłączanie. Przy dostatecznie małym kącie a sprzęgło jest s&moha-mowne.

Kły obliczamy na nacisk powierzchniowy

(626)

2M

^pxx nm

gdzie r — liczba powierzchni styku, A — rzut powierzchni styku kłów na płaszczyznę prostopadłą do siły. Nacisk dopuszczalny przyjmujemy zależnie od użytego materiału. Na ogól wykonuje się kły ze stali o powierzchniach zahartowanych do 60 HRC. Wtedy dla sprzęgieł włączanych w spoczynku można przyjąć naciski 80 -r-120 MPa, a przy włączaniu w ruchu 20 ■+• 60 MPa.

Zasada działania sprzęgieł ciernych. włączolnych polega na tym, ze tarcze sprzęgła dociskane są odpowiednio dobraną silą, dzięki czemu nu powierzchniach turcz powstają siły tarcia, umożliwiające przeniesienie momentu. Sprzęgła cierne umożliwiają łatwe łączenie i rozłączanie walów. W szczególności umożliwiają łączenie wałów obracających się z różnymi prędkościami i przy łączeniu zapewniają płynny rozruch. Istnieje wiele rodzajów sprzęgieł ciernych różniących się położeniem powierzchni ciernych.

Przebieg rozruchu wału napędzonego przy włączaniu go poprzez sprzęgło oerne zależy od właściwości ciernych sprzęgła, od przebiegu zmian siły docisku tarcz, od