prapol068

dzaje noży żelaznych z kolcem do rękojeści (tabl. XIII, 25} lub z szerokim trzonkiem żelaznym, zakończonym kółkiem brązowe igły do szycia, szydła i tłoczki. Jedynie nielicznie spotykane płaskie siekierki żelazne z bocznymi wyrostkami

Rys. 27. Naczynie z wczesnego okresu żelaznego z wyrytą sceną polowania. Łazy, pow. wołowski (Śląsk). Według H. Scgera.

(tabł. XIII, 9) stanowią import z krajów wschodnioalpejskich lub Węgier. Z broni wytwarzano na miejscu żelazne groty oszczepów (tabl. XIII, 13) oraz czekany (tabl. XIII, 20), dotychczas .przez ludność kultury „łużyckiej*' nie używane i przyjęte zapewne pod wpływem scytyjskim. Natomiast miecze brązowe (Gorszewice, pow. szamotulski, tabl. XIII, 12) z pochwami skórzanymi, zaopatrzonymi w osobliwe, szerokie okucia dolne, i podobne miecze żelazne (Wrocław — Wielki Ciążeń), pochodzą ze wschodnich Alp, a innego rodzaju miecze żelazne (por. okaz z Zaborowa, w pow. wolsztyńskim) ₇ obszaru kultury „łużyckiej" nad dolną Odrą. Mieczy używali jedynie naczelnicy rodów czy plemion, walczący konno i stąd konie nieraz ze zmarłym jeźdźcem grzebano (Gorszc-wice).

Spośród ozdób wyrób miejscowy stanowią szpile brązowe względnie żelazne z łabędzią szyjką (tabl. XIII, 23), szpile brązowe z tarczką spiralną, bransolety z grubego drutu brązowego lub żelaznego z guziczkowato zgrubiałymi końcami, otwarte bransolety i naszyjniki brązowe bądź lite bądź puste, zdobione grupami żeberek poprzecznych (tabl. XIII, 18), a nieraz dodatkowo rombami, krzyżami ukośnymi oraz kółkami z zaznaczonym środkiem, bransolety podłużnie żebrowane (tabl. XIII, 19) oraz kilka innych typów. Wiele innych rodzajów ozdób zdradza jednak wyraźnie pochodzenie obce. Z obszaru alpejskiego przybyły długie szpile z poziomą główką miseczkowatą i brązowe nagolenniki siodło-wate, naśladowane na miejscu w żelazie. Z północnych Włoch sprowadzano różne rodzaje zapinek, zaczynające się upowszechniać jako przybory praktyczniejsze do zapinania szat od używanych dotąd szpil, np. zapinki czółenkowate, wężykowate i łukowate (z kabląkiem zdobionym szkłem lub bursztynem). Poza tym pochodzenia włoskiego są cylindryczne wiadra brązowe poziomo żebrowane (ryc. 28) i wędzidła brązowe. Inny rodzaj zapinek brązowych, tzw. harfowatych (tabl. XIII, 14), sprowadzano z Węgier, naśladując je następnie na miejscu w żelazie. Wreszcie wspomnieć należy o ciemnoniebieskich paciorkach szklanych zdobionych żółtymi zygzakami lub kołami współśrodkowymi, otrzymywanych z Egiptu. Można śmiało powiedzieć, że w żadnym okresie naszych pradziejów kobiety nic używały takiego mnóstwa rozmaitych ozdób, w dodatku w znacznej części pochodzenia obcego, jak w okresie halsztackim.

Zamiłowaniu do strojenia się u kobiet odpowiadała zwiększona dbałość o wygląd zewnętrzny u mężczyzn, którzy golili zarost, jak świadczy cbecność brzytew, w grobach (tabl. XIII, 15) i nesili nieraz z sobą całe garnitury przyborów toaletowych, złożone ze szczypiec do wyrywania zbędnych włosów na twarzy, z łyżeczek do czyszczenia uszu i pręcików do oczyszczania paznokci (tabl. XIII, 27). Jeżeli uwzględnimy jeszcze ogromną rozmaitość typów oraz piękne kształty

9 Pratliicje Polłki 129