Psychologia ogólna07

32

Psychologia sądowa

Zachowaniem się, które ujawnia nieprawidłowe ukształtowanie osobowości lub Jakiegoś jej aspektu, zajmuje się m.in. psychologia sądowa. Do jej zadań należy analiza przebiegu i podłoża czynów przestępczych, zachowanie się w sytuacji pozbawienia wolności lub groźby takiej kary, zachowania się świadków, podejrzanych i skazanych. W interesie Jednostki i społeczeństwa psychologia poszukuje także sposobów oddziaływania profilaktycznego wobec Jednostek "zagrożonych", żyjących w kręgu tzw. marginesu społecznego, a w stosunku do odbywających karę - sposobów przywracania Jednostki skłóconej z prawem i normami współżycia, zdrowym kręgom społecznym. Bardzo ważny odcinek pracy psychologii sądowej stanowi przestępczość nieletnich, ujawnianie jej źródeł i szukanie odpowiednich środków wychowawczych, które umożliwiałyby rozwój normalnej osobowości (reedukacja). Do zakresu zadań psychologa sądowego należą problemy dzieci związane zo sprawami adopcyjnymi, opiekuńczymi i rozwodowymi.

Psychologia wojskowa

'Konieczność zapewnienia pożądanych sposobów działania w sytuacji zagrożenia kraju, wolności, życia Jego obywateli 1 koniecznej zbrojnej walki z wrogiem, wystawiających na pró^ę wytrzymałość fizyczną i psychiczną, odwagę, poświęcenie wyznacza odrębny teren badan 1 szczególne zadania paychologii wojskowej. Itienaturalne warunki życia w czasie czynnej służby ograniczające swobodę działania, kontakty społeczne, decydowanie o sobie, uniemożliwiające realizację własnych celów z jednej strony, z drugiej natomiast potrzeba wyćwiczenia wysokiej sprawności w ewentualnej próbie sił z.wrogiem, której towarzyszy świadomość możliwości utraty zdrowia, życia, wolności, najbliższych - słowem najwyższych wartości, czynią niezbędnym odwołanie się do psychologii.

Osobne zadania dla niej to analizy strategii i podejmowania decyzji w czasie akcji, a także przewidywanie działań przeciwnika, wypracowanie metod efektywnego szkolenia i wychowania wojskowego.

Wyróżnić można ponadto inne dziedziny psychologii stosowanej, np. związanej ze sferą działalności zawodowej (psychologia inżynieryjna, handlu i reklamy) lub z cą/nnośdami stawiającymi szczególne wymagania przed człowiekiem.

Jak np. uprawianie wyczynowego sportu (psychologia sportu), interesujące teoretycznie i prajc-yczrie rs także działania, które podejmuje człowiek szczególnie utalentowany: artysta malarz, kompozytor, naukowiec, odkrywca -•ynalazca. Zajmuje ci? nimi głównie psychologia Twórczości. 'V rejestrze -złęzi psycr.ologii ztcszwar.*.-j nie noże również zabraknąć niezwykle interesującej psychologii sztu.:i (m.in. klinowej, teatralnej).

'.7e wszystkich tych dziedzinach psychologii przedmiot badania jest ten sam: zachowanie 3ię człowieka i on san jako podmiot tych zachowań. Sażća z nich wypełnia jakiś fragment psychologicznego obrazu człowieka zarysowany przez psycholog!* :eoretyczną.

2. T-*etodv badawcze psychologii

A. Ogólne uwagi o badaniach w psychologii

Przyjęcie czynności »raz z ich podmiotem jako terenu badania 3twarza dla psychologii szczególną, a nawet wyjątkową sytuacji na polu metodologii badań naukowych. >'ićać to zarówno przy przeprowadzaniu badań wybranych form działania w określonej sytuacji (np. w badaniu wybranego procesu poznawczego, reakcji emocjonalnej na prosty układ bodźców), Jak i w trakcie analizowania postępowania człowieka, nastawionego na wydobycie różnych przejawów jego osobowości, czy na •wykrycie tego, co w tym postępowaniu odróżnia jego podmiot od innych ludzi. Złożoność przedmiotu badań psychologicznych i wewnętrzna spójność jego aspektów a zarazem ich niejednorodność domaga 3ię stosowania kilku różnych metod badawczych i umiejętnego wykorzystania informacji zdobytych dzięki nim. Bogactwo metod 'wypracowanych przez różne kierunki i szkoły psychologiczne i stosowanych obecnie powszechnie uwidacznia także szczególność przedmiotu psychologii.

Jak wiadomo, sam przedmiot badania narzuca metodę zgłębiania jego istoty i właściwości. 7/ przypadku szeroko rozumianego zachowania się człowieka (a głównie czynności) w określonych sytuacjach badanie zmierza 1) w kierunku zebrania informacji o zewnętrznych, dostępnych w obserwacji, aspektach zachowania się, a także 2) w kierunku poznania wewnętrznego (przeżyciowego) aspektu zachowania, które pozwoliłoby zrozumieć znaczenie i intencje tego zachowania się. U przeciwieństwie do obaerwowalnego aspektu,