DSCF0520 (2)

Często sądzimy, że ludzie zachowują się niecodziennie z powodu natury swych osobowości. Czasem jednak takie zachowania mogą być spowodowane przez silne wpływy społeczne. W filmie Nieoczekiwana zmiana miejsc bohater, grany przez Dana Aykroyda, był bogaty, wygodny i normalny — dopóki nie został złapany w sieć wpływów społecznych, które dramatycznie zmieniły jego życie.

14 Rozdział 1

kooperacja. A teraz pomyśl o niektórych z twoich znajomych. Jak sądzisz, jak oni by tu zagrali?

Niewielu ludzi ma trudności ze znalezieniem odpowiedzi na to pytanie; wszyscy mamy uczucie, że nasi przyjaciele mają tendencję do rywalizowania. „No dobrze — mógłbyś powiedzieć —- jestem pewien, że Bob, który jest szefem zbójeckiego interesu, zagrałby w tę grę bardziej rywalizacyjnie niż moja przyjaciółka, Karen, która jest prawdziwie opiekuńczą, kochającą osobą". Oznacza to, iż pod uwagę bierzemy osobowości naszych znajomych i zgodnie z tym odpowiadamy. Nie zastanawiamy się zwykle nad naturą sytuacji, gdy przewidujemy. Na ile jednak dokładne są takie przewidywania? Czy powinniśmy się zastanowić nad sytuacją społeczną?

By to stwierdzić, Steven Samuels i Lee Ross (1993) przeprowadzili następujący eksperyment. Wybrali grupę studentów ze Stanford Univer-sity, którzy zostali uznani przez współmieszkańców z tego samego akademika za zdecydowanie kooperacyjnych bądź wyraźnie rywalizujących. Uzyskali to, prezentując „Dylemat więźnia" swoim współpracownikom i prosząc ich o wskazanie, którzy ze studentów w ich akademiku najprawdopodobniej przyjęliby strategię rywalizacyjną, a którzy kooperacyjną. Tak jak oczekiwano, nie mieli oni kłopotu z przypisaniem swych kolegów do jednej z kategorii.

Następnie Samuels i Ross zaprosili wytypowane osoby do gry w „Dylemat więźnia" w prowadzonym eksperymencie psychologicznym. Zastosowano tu niewielkie oszustwo: badacze zmienili mało znaczący element sytuacji społecznej — to znaczy nazwę gry. Połowie badanych