Image00054

106 Maria lary mowie*

Liczne badania eksperymentalne Codola (1977) pokazały, że ludzie stardją się wykazać, iż funkcjonowanie ich łosi /godne ae spolej /nynii nor. mami, zarazem jednak spostrzegają swoją pozycję jako wyróżnionąi sądzą, ii są w konformizmie wobec norm lepsi niż inni. Operacyjnie, w badaniach Codola, przejawiało się 10 wyraźnie w taki sposób, że ilekroć w sytuacji ekspetymentainej należało podporządkować się narzuconej grupie normie 'np. tak prostej, jak: ocenić trafnie długość pręta), tylekroć później o-sofcy badane oceniały, że robiły to lepiej niż pozostali członkowie grupy 'np. twierdziły nawet wtedy, że popełniały mniej błędów, gdy inni Członkowie grupy współpracujący z eksperymen ta torem udzielali odpowiedzi wyraźnie bardziej trafnych i eksperymentator stwierdzał to głodno po każdej próbie'. Codol nazwał owo zaobserwowane w wielu różnych sytuacjach zjawisko “efektem ?iP" w związku z formulą "primus inter pnres" - "pierwszy między równymi".

Zjawisko to uważa autor za przejaw kompromisu pomiędzy dążeniem _do fmkcionowama zgodnego z normami a dążeniem do zachowania własnej ' indywidualności, Pogodzenie tych dwóch tendencji w zakresie ŹJĆflOWNll¹ społecznych, podlegających wartościowaniu społecznemu, może przybierać tę właśnie subtelną formę: działania zgodnego z normami i zawyżania ocen własnej efektywności w realizacji norm w porównaniu z ocenami efektyw. ności innych.

' Trzeba jednak podkreślić, że tendencja do zachowania minimum odręb-^j naści może skłaniać także i do spostrzegania własnej pozycji jako wyraźnie gorszej od innych, gdy poziom wykonania jest wyraźnie gorszy i subtelne błędy percepcyjoc nie mogą przynieść ukojenia. Dzieje się tak wtedy, gdy podmiot jest w stanie tolerować własne cechy uważane przez innych za wady 'skonstatować na przykład o sobie: “jestem nierozsądny" czy "nie potrafię utrzymać ważnych rzeczy w tajemnicy"). W takich przypadkach może zwracać uwagę otoczenia swą bezkomprorr.isowością, jak uczeń, który zachowuje się "niewłaściwie*’ narażając się wychowawcy, al/j znajduje wzmocnienia dla tolerowania własnych zachowań w aplauzie kolegów. Takie dążenie do wyróżniania się ir. minus przybiera czasem jaskrawą po-a**ó osoby badane wolą zajmować pozycję ostatnią pod jakimś względem • •"»«»* przedostatnią 'por. Codol 1979)- Wtedy jednak gdy owo ”wy-

-----    iBtnieftttMitt    j

rdlmania At<f iii utinun¹¹ mgrai* wlgiHPfMi pM tu    . .

^a    —... «Mr— w yEHBL Jr i Mmi m

i |n do »fti liowooifl •••ii 11•■■•••• • i pryjinwio #14 * iimwijm

\>lł>Lv iłUiuuiiliiiKwiiIniJ,ftff. LgniAtflt WC\~, V

wla4riwo4fi, któr<> grał* f»pA4tki«*m fmtnkefptet|| j Ppm n« imtychf fctdrych nia <l« alf porównać (np, na eedhidjI wiittłf cl, Ady "innymi" «n mełi t.ylIm),

Cechy zagralajgra pt«.'/.U(ⁱ.lii wU»n*j «arto4«i pr/ypiaywfng a* alMM innym lub innym i aobta, Hnydar I hhankal (1976) ppiadyfwfctił IiIujk f/.plioinfj diugno/*’ Ich 0aoliowti4(1, po wypełnieniu \fHMh bnHgjygjj tijiM »obowe4cli n/jf6ć badanych otrzymywała intePppafAajg o oydi^ kfjHi p*,y tywnym, n e/o4ć o wyd/wukn napiywnym, « potem **/*..,    jg^

II o lOf Ipr ocenić, o tle irnfna wydala im *H » i \    «raa

w jakim stopni u je*t mm >• elifl raki# ryaiyc/n* dla "łnnyrh i.m,, | ttł la", Oko/n(o nI*», >.• o*ol»Vf ktdfC oir/ym-ily ÓWlfiltt/Ą fctW HftHtĄ, •thtM. ta charaktery znje on a ja Im rd^O dóbr /a, a "irmyrh a ogdla* /m BB fl r/.aj, pode /aa iply nlekor/yatna dlAgho/.a wydala *i|#» bada / pwloMH* oH roktaryaiyc/no dla "ja". Jak i dla innyrh fud/1, h>tu„, _t oofcazojg. u jjB donrja do /.aihownnin p<* m la wlllonej «df':U,«4- , M*Żd f#4 'I omowa H wal w /ahmlc cach osobowddf I, jalli apoadh Jaj r*allZdCjł fłiłtfjM I konflikcie z l«ndewjg do zachowania poczuc ia wlatnaj aartodcl.

Podobny afaki /aobifrmilitmy w badaniach wla«oyfh (poy |hMhH wic/., Codol I979a). Obra/, empiryczny danych hyl dokładnie odwrotny) ttO» ple/i zaniżania ocen podoble/istwa "Ja* par "wrf" iyl r/fiJm ■ UbM i «p« etrzeganr podobładalwo mnłejtze) w /akreala i*rk na go *y my eh nłl I kresie cach pozytywnych, ale znaczeni* iych far-/,* jnat ipdjne i wiaai Snydern 1 jago wapdłpracownlkdw, W Ich ImdOftio/ h *hod/itn I MpHl alwo cach własnych do cech cudzych • w takich przypadkach paaforoMM jest własna odrgbnodć w zekraale lago, ao po/yiyrsa j 'loalmi^ f.MM mt własnych wad, W naszych I md on lach chodziło o podc.M*rt»’wa CM BS dzych do cach wiernych - w takich przypadkach MWB H **^•*#*^1^ zapr/oceania podofełoriatwa cech negatywnych l A«plO*MM cech po/yiywnych, Tylko w nosach Mniirk jedna* był dokładnie a topi#* •poafr**go»*eo (Hataaaa/.afwai okazało i na wat w przypadku pozytywnych cach partnata HMMBI I