Psychologia ogólna26

wstrząs wywołany śmierciii rodzica. ulralii pracy lub odsłonięciem się pr/.etl iłumcin jest więks/y niż suma jego e Teklo w. Co oznacza doświadczanie takiego stresu? Stanowi to prawdziwe wyzwanie dla jego badaczy.

RODZAJE STRESORÓW

Wiele zewnętrznych wydarzeń lub sytuacji niesie rozmaite problemy. Niektóre lub wszystkie mogą być w pewnych warunkach uznane za stresujące. Podejmując próby sklasyfikowania rodzajów siresorów według licznych wymiarów, łącznie z długości ii oddziaływania stresom, wielkością reakcji przez niego wywołanej i liczbii osób, na które wpłymił. Lazarus i Cohen (1977) opisali trzy główne kategorie siresorów: wydarzenia-kata-klizmy. slresory osobiste i stresory środowiskowe lub codzienne trudności.

Kataklizmy

S;i to stresory, które wywołuje nagły i potężny wstrząs i w mniejszym lub większym stopniu wzbudz.aj;| reakcję stresowa u wszystkich ludzi. Takie wydarzenia wymagają zwykle ogromnego wysiłku, aby sobie z nimi skutecznie poradzie. Wojna, klęski żywiołowe, katastrofy nuklearne to nieprzewidywalne i potężne zagrożenia, dotykające wszystkich mających z nimi kontakt. Nagłe pojawienie się kataklizmów może początkowo oszołomić i sparaliżować ofiary. Poradzenie sobie jest trudne i nje zawsze przynosi natychmiastowa ulgę. Na przykład, kiedy jakiś obszar zostanie nawiedzony przez potężny huragan lub w danym regionie dojdzie do trzęsienia ziemi, może to wywołać krańcowe przerażenie i poczucie zagrożenia mieszkających lam ludzi, zakłócając ich życie i powodując zniszczenia lub straty, z których nie otrząsną się przez lala. Ponieważ samo wydarzenie trwa jednak krótko, dotkliwe i zagrażające cechy takiego stresom bardzo szybko znikają. Zdarza się i lak. że niektóre kataklizmy powoduje drobne straty materialne, a jednak ich skutki nie mijają tak szybko. W Love Canal graniczącym ze stanem New York odkrycie toksycznych odpadów i zagrożenia dla mieszkańców miasta było procesem powolnym i nie powodującym dużych szkód materialnych. Podobnie w przypadku awarii nuklearnej na wyspie Three Miles. W takich sytuacjach, kiedy nie ma potrzeby odbudowy (bo właściwie nic nie zostało zniszczone), a powstała już szkoda jest mniejsza niż te. które mogił /.darzyć się w przyszłości, powrót do dawnego sianu może być znacznie nudniejszy. A zatem, nawet w obrębie obszernej kategorii kataklizmów mogi| istnieć znaczne różnice w natychmiastowym oddziaływaniu stresom i jego długotrwałym wpływie na powrót do dawnego stanu.

Stresory osobiste

Podobnie jak kataklizmy, stresory osobiste si{ silne i mogą pojawiać się nieoczekiwanie. Ten rodzaj siresorów obejmuje wydarzenia o takiej sile oddziaływania, że wyzwalają one zdolności adaptacyjne w ten sam sposób jak kataklizmy, ale w danym czasie oddziałują na mniejszą grupę ludzi. To rozróżnienie jest ważne, ponieważ udowodniono, że wsparcie społeczne wpływa na siłę stresu (patrz Galchel i in., 1989). Innymi słowy, obecność osób, które stanowią wsparcie, pomoc lub możliwość porównania emocjonalnych i behawioralnych reakcji oraz. służą pomocą innego rodzaju, może zmniejszyć negatywny wpływ stresom. W przypadku wydarzcń-katakli-zmów ludzie mogą dzielić stres z. innymi, którzy przechodzą te same trudności. Jednak stresory należące do drugiej kategorii (stresory osobiste) dotyczą w danym momencie tylko nielicznych, a zatem jest niewiele osób. z którymi można dzielić doświadczenia. Do takich wydarzeń należą choroba, śmierć lub utrata pracy.

Śmierć jednego z rodziców stanowi na ogól bolesną stratę, którą nie zawsze można wcześniej przewidzieć. Zdarzenie samo w sobie jest nagłe (śmierć i bezpośredni okres żałoby trwają stosunkowo krótko), nawet jeśli, podobnie jak katastrofa, może pozostawiać po sobie blizny i problemy trwające całymi lalami. Pojawienie się stresom i jego bezpośrednie następstwa to najbardziej stresujące strony całego doświadczenia. Stopniowo sytuacja ulega poprawie i ludzie mogą zącząć radzić sobie ze stratą kogoś ukochanego, wierząc, że będzie już coraz, lepiej. Jednak należy brać pod uwagę możliwość znacznych różnic indywidualnych.

Stresory środowiskowe

Są to uporczywe, powtarzające się i niemal powszednie stresujące wydarzenia. które stanowią element codziennego życia. Lazarus i Cohen (1977) określili tę trzecią grupę siresorów jako codzienne trudności — stałe, powtarzające się problemy o niewielkim natężeniu, pojawiające się każdego dnia jako element codzienności. Te trudności różnią się na wiele sposobów