psychologia religii3

106

społeczeństwa i nie poszanowania dla "innych". Stan taki może być również sprowokowany przez aktualnie istniejącą przynależność do ekskluzywnej grupy, która to grupa z drugiej strony potrzebuje usprawiedliwienia i obrony równocześnie poprzez jednoznacznie zdefiniowane granice i społeczny dystans. Olson /1963/ szczegółowo określił stopień, do jakiego niektóre wzmianki o antysemityzmie utrzymują się w szkolnej literaturze chrześcijańskiej dla dzieci.

3# Trzecia interpretacja należy do grupy teorii dysonansu* Grupy religijne posiadają dwie cechy sprzyjające powstaniu dysonansu:

a/ na ogół wkraczają one w dziedzinę, która jest widziana przez człowieka jako zależna od jego woli i wolności wyboru,

b/ ideologia i praktyka podlegają próbie sił zachodzącej w naszej kulturze implicite lub explicite.

Redukcja dysonansu może zawrzeć w sobie us prawiedliwiezue lub obronę przynależności do kościoła, z racjonalnym uzasadnieniem własnej ekskluzywności czy nawet wyższości. Jeśli przynależność ta przybiera formę jednomyślności społecznej, zachodzi możliwość konieczności jej wzmocnienia /nawet z ryzykiem straty 2gody większości/ przez uczynienie członkostwa bardzo wyróżniającym się i widocznym wobec nieczłon-kostwa. Taki właśnie proces może uogólnić się i doprowadzić do włączenia do cech przynależności postaw określanych jako uprzedzenia.

Wspólne źródła uprzedzeń i mimowolnej religijności

Większość autorów pracowała z założeniem, że korelację między uprzedzeniami a mimowolną religijnością można przypisać spostrzeganiu ich jako wspólnych skutków lub ilustracji działania jakiegoś trzeciego czynnika. Dane sugerują, że edukacja i różnice klasowe mogą odpowiadać za większość korelacji zachodzących między uprzedzeniem i religią. Czy obecność takich zmiennych pośredniczących wymaga dodatkowego objaśnienia w terminach zmiennych osobowościowych, jest rzeczą do przedyskutowania /Allport 1966/.

Jako że konserwatywne postawy społeczne wydają się być powiązane z takimi składnikami religii, którym towarzyszy dość przypadkowa lojalność instytucjonalna, istnieje możliwość, że jest to po prostu preferowana postawa wobec istniejących instytucji społecznych, która jest wychwytywana zarówno przez miary religijności, jak i miary konserwatywnych postaw społecznych. V7 kontekście poprzednich dyskusji, dotyczących problemów definicji, powinniśmy pamiętać, że te miary religii, a nawet bardziej doprecyzowane rozróżnienia, wywodzą się z szeroko rozpowszechnionych kategorii kulturowych, a nie z kategorii, w których osoby roz-