psychologia religii 6

99

jako sposobem, w jaki ideologia konserwatywna /lub liberalna/ mogą być wyznawane i zauważył, że religia oscyluje w kierunku powiązania z dcgmatyzmem, Trzecia propozycja, pokrywająca się częściowo z drugą, jest wysiłkiem zmierzającym do ukazania coch osobowości, które mogły pośredniczyć w korelacji między religią a uprzedzeniami /tego rodzaju propozycja była zawarta również w pracy "The Authoritarian Personalia ty"/# Znalezienie cech osobowości, które miały jednocześnie swoje od^ zwierciedlenie w postawie religijnej lub były z tą postawą związane, a oprócz tego łączyłyby 6ię z konserwatywnym stanowiskiem w kwestiach społecznych, byłoby zwolnieniem religii z sugerowanej odpowiedzialności za wytwarzanie ideologii konserwatywnej# Ale najpier rozważmy badania dotyczące postawy.

Korelacja między postawami konserwatywnymi a proreligijnymi

Przedstawiona przez Thurstone'ą metoda skalowa, nosząca jego nazwisko /Thurstone i Chave, 1929/, ilustruje technikę mierzenia skalą postaw stosunku do kościoła. Badacz ten rozwinął także skalowanie postaw wobec Boga i wobec niedzielnego uczestnictwa we mszy św# /Charę 1939/. Kiedy Thurstone, w głównym referacie wygłoszonym podczas obrad Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego /Thurstone 1934/, przedstawił analizę czynnikową, w przeważającej części posłużył się nią dla ilustracji obszarów, z którymi czynniki są związane, oraz dla wyka&ap-nia jej szczególnego zastosowania w stosunku do postaw# Ożył wówczas . danych zaczerpniętych z nie publikowanych badań autorstwa Thelmy Gwynn Thurstone, gdzie główny i najbardziej znaczący czynnik określony jest z jednej strony przez trzy skale postaw religijnych, a z drugiej -przez preferowane postawy w stosunku do ewolucji, kontroli urodzeń i rozwodów# Zaznaczył: "przy określeniu wspólnego czynnika, który byłby najważniejszy w tych skalach postaw, wyłania się problem, a mianowicie, czy powinno się czynnik ten określić jako konserwatyzm, czy . jako religię"#

Po propozycji Thurstone'a, zastosowanie metody skalowej oraz analizy czynnikowej do pomiarów postaw objęło w ciągu następnych dwu dziesięcioleci pomiary postaw religijnych i dało w rezultacie potwierdzenie odkrycia pani Thurstone, dotyczącego bliskiego związku między prore ligi jnymi i konserwatywnymi postawami społecznymi# Ponieważ uwaga społeczna skupiła się w latach powojennych na etnooentryzmie, wyrażanym bądź przez antysemityzm, bądź przez przesądy rasowe, stąd też badania w ostatnich latach ograniczają się do podejmowania problemu związku między etnocentryzmem i religią#