Ritz Gender1

German Rit z

Granice i perspektywy gender studies

Gender studies wywalczyły sobie w latach osiemdziesiątych w Ameryce, potem w Europie Zachodniej, a od połowy lat dziewięćdziesiątych w kilku krajach Europy Wschodniej miejsce w codziennym życiu akademickim. Ta walka, niełatwa, zwłaszcza zaś w Europie Wschodniej daleka jeszcze od zakończenia, nie pozostała bez wpływu na naukową samowie-dzę. Stąd bierze się patos przekonań i stanowczego zaangażowania, grupowy charakter wystąpień i wreszcie - rzecz niemałej wagi - szybko komplikujący się dyskurs naukowy, co wyraźnie przeszkadzało i przeszkadza szerszemu oddziaływaniu uniwersyteckiemu. Nie można zrozumieć gender studies, nie uwzględniając ich feministycznego oraz emancypacyjnego rodowodu. Bardziej od innych naukowych dyscyplin zachowują także w swym dyskursie akademickim związek z walką polityczną. Chodzi nie tylko o opis płci kulturowej, ale zawsze też o rolę kobiety w nauce i o dyskurs naukowy jako taki. Przede wszystkim jednak chodzi o aktualną rolę kobiety w społeczeństwie. Gender studies posługują się zarazem językiem politycznym i metajęzykiem, przy czym jeden drugiemu niekiedy wchodzi w drogę. Dyscyplina ta, przekroczywszy przełom tysiącleci, posunęła się w latach i prezentuje dziś swe oblicze historyczne wraz z rozmaitymi nurtami kulturalnymi i politycznymi, którym towarzyszyła i które wspierała. Mam na myśli przede wszystkim ruch feministyczny, który musi stawić czoło postfeministycznym tendencjom wywodzącym się z własnych szeregów oraz sprostać cywilizacji miejskiej, gdzie tożsamość kulturowa nie definiuje się już przez rolę bądź doświadczenie seksualne i gdzie zanika wyczucie różnic seksualnych; mam na myśli także poststrukturalizm, od którego gender studies, pi zachodząc od feministycznego ruchu emancypacyjnego do ogólnej teorii kultury, przejęły formę dyskursu; mam na myśli wreszcie kulturę postmodernistyczną, która ze swym upodobaniem do inności oraz różnicy stała się okresem stylistycznym kobiet i homoseksualistów, aby na koniec rozbić homoseksualną tożsamość, bazującą na różnicy.

Po roku pierwszym nowego tysiąclecia gender studies, aby zapewnić sobie przyszłość, będą musiały zrewidować swój stosunek do wymienionych trzech nurtów. Decydujące znaczenie ma stosunek do ruchu feministycznego. Historia płci wywodzi się z ruchu emancypacji. Wyznaje etos oświecenia i doprowadza do końca jeden z ostatnich projektów