Ritz Gender6

222

dów i kultur. Tożsamością płciową naznaczony jest - własny i kreślony przez innych - wizerunek polskich Żydów, Litwinów i Ukraińców w dawnej Rzeczypospolitej, ale także kanoniczny wizerunek emigrantów, powstańców, a przede wszystkich liczne i rozmaite wizerunki Polaków, tworzone przez innych, a pojawiające się jako mity albo wykorzystywane politycznie heterostereotypy zwłaszcza w kulturach ościennych, głównie rosyjskiej i niemieckiej²⁷. „Tadzio" Tomasza Manna reprezentuje tu wizerunek mityczny, piękna Polka - wizerunek stereotypowy. W obu kryje się pewna projekcja seksualna. Inność obcej kultury staje się powierzchnią projekcyjną własnej tożsamości. Polska kultura jest wdzięcznym poletkiem dla kulturoznawstwa porównawczego. Warto, by gender studies zaznaczyły tu swoje stanowisko.

Na pewno za wcześnie jeszcze na to, by mówić o fazie postfemini-stycznej w Polsce. Potrzeba, a tym bardziej kulturowa samowiedza takiej fazy może się jednak szybko pojawić. Jej znaki zaczynają się już przynajmniej rysować u uwrażliwionych na kwestie gender autorek jak Gret-kowska, której samowiedzę określa więcej kulturowych przynależności. Miejsce gender studies w epoce postfeministycznej jest inne, przede wszystkim mniej wyraźne. Badania napotkają wiele przeszkód na drodze przez instytucje. Gender pozostanie jednak ważnym aspektem złożonej teorii kultury, podobnie jak teoria klas w epoce pomarksistowskiej. W obecnej fazie przejściowej owocne dla badań pod kątem gender wydają się zwłaszcza te dziedziny problemowe, w których widoczne są przemiany ról płciowych albo wzorców psychoanalitycznych. Debaty Wokół histerii i masochizmu, o czym była tu mowa, stanowią tego przykład. Z uwagi na wielość teorii, do jakich się odwołują, oraz na nadal prowokacyjny charakter tematu skłaniają do porzucenia utartych szlaków - co dla każdej zaawansowanej w latach teorii jest wskazane - a ponadto umożliwiają integrację zarówno odnośnych teorii, jak i płci. Integracja ma z pewnością doniosłe znaczenie dla miejsca gender studies w przyszłości.

Tłumaczyła Małgorzata Łukasiewicz

²⁷ Por. Tomasz Szarota, Niemcy i Polacy. Wzajemne postrzeganie i stereotypy, Warszawa, 1996; albo przygotowana do druku i wchodząca od kategorii gender dysertacja Angeli Koch o wizerunku Polki w „Gartenlaube", Geschlechtercodierungen in den antipolnischen Di-skursen der „Gartenlaube" von 1870 bis in die 1920er Jahre; por. też artykuł tejże w DHI, Between Wars. Von mannlichen Tdtern und weiblichen Rdumen. Geschlechtercodes in antipolnischen Diskursen nach dem Ersten Weltkrieg.