s 272 273

„A jakich czynów wspaniałych dokonuj.) ludzie na wojnie! A ja urodziltim się w okresie, gdy nie ma wojen. Cięgle czytani Miodu Gwardię i nie mogę sic oderwać od niej. Nie mogę".

Przytoczone fragmenty Pamiętnika s;j ostrzeżeniem dla wychowawców. Nic wystarczy dawanie dziecku odpowiedniej lektury. Trzeba jeszcze orientować się w tym, jak ono j.j rozumie, jak przeżywa i jak urabiać grunt, aby mogła być właściwie przyjęta i zrozumiana. W przeciwnym wypadku nawet Juk hartowała się stal i poezje Mickiewicza mogą być odczytane jako hasła ,.użycia żywota", a Młoda Gwardia może stać się apoteoz;) wojny, jako możliwości dokonywania wspaniałych czynów i zaznaniu silnych wrażeó.

Podobnym przykładem jest reakcja pewnego młodego człowieka na Ojca (iariot Balzaku. Genialnie nakreślona scena, w której Vatilriu kusi młodego Kastignaka, została przez chłopca pizyjęta jako filozoficzne uzasadnienie programu życiowego, który mu odpowiadał, a który budził w nim dotychczas skrupuły. Młody człowiek olśniony był logik.) i sugestywn.) moc.) argumentów Yautriua. gdy (cii przekonywał Kastignaka, że jedynym sen sem życia jest użycie, a jedyna dróg.^-) do tego pieniądze i że zdobywać je należy, jeśli się nie jest naiwnym niedołęga, nie przebierając w środkach, Uważamy za objaw pozytywny zainteresowanie młodzieży Balzakiem. W tym wypadku była to jednak lektura destrukcyjna.

Trudnym zadaniem jest kierowanie lektm.) dzieci, które zboczyły na manowce, czasem na ścieżki chuligaństwa i przestępczości. Same książki ich nic poprawi;). Wymagaj.) one trudnej i cierpliwej pracy wychowawczej, w której pomóc może właściwie dobrana lektura. Jak o nicprzenikłiwy pancerz odbijaj;) się nieraz o psychikę takich dzieci różne próby oddziaływania poprzez ukazywanie piękna idei i piękna charakterów ludzkich, określane przez ule krótko i dosadnie jako „drętwa mowa". Dzieci takie, jeśli w ogóle interesują się książką, ż.|daja lektury o dużym napięciu emocjonalnym, pełnej sensacji, a więc książek kryminalnych, wojennych, awanturniczych. Powstaje trudność, gdyż lektura taka, która ogółowi dzieci dostarcza jedynie przeżyć zastępczych czy rozrywki, tu może stać się ćwiczeniem aspołecznej postawy. Niezbędna jest więc czujność wychowawcza. Należy kontrolować, jaki wpływ wywiera książka na dzieci, pomagać im lepiej ji) zrozumieć, przede wszystkim zaś trzeba znaleźć szczeliny w pancerzu, którym się okrywaj;) Niezbędna jest zatem wielostronna praca wychowawcza nad zmian.) psychiki tych dzieci przez wleczenie ich w normalne życie społeczne.

Czasem przeżywanie lektury przyjmuje specyficzne formy. Znamy wszyscy „pięknoduchów", ludzi wrażliwych na artystyczna stronę utworu, ii których sfera przeżyć estetycznych nie i.jczy się zc stera moialn.j. Ludzie ci zdolni s-1 do trafnej oceny dzieła sztuki, lecz przeżycia sl.jd płynące nic laczq się z dziedzin;) woli, nic wpływaj;) na ich zachowanie i postępowanie. A przecież literatura ma nie tylko dostarczać wiadomości i pobudzać wyobraźnię, lecz kształtować poczucia etyczne, wywoływać procesy woli, budzić aktywna postawę wobec rzeczywistości. Aby tak było, książka musi wply*

WJić na uczucia i przekonania / wychowawczego punktu widzenia nie zadowolimy się przeżyciami estetycznymi, jeżeli nie będg lqczyć się z cnlq osobowością.

Czasem i rodzice ułatwiają powstawanie takiej postawy, Dumni /. inteligencji i oczytania dziecka, otaczaj.) jego lekturę specjalnymi względami. Matka pracująca poza domem wykonuje sama również wszelkie prace domowe, gdy tymczasem dzieci siedź.) zatopione w książkach. Obrazki takie widzimy na każdym kroku, lecz nie zawsze zdajemy sobie sprawę z ujemnych skutków takiego postępowania. Wzruszając się przeżyciami fikcyjnego bohatera, dziecko uczy się obojętności w stosunku do spraw dziejących się w najbliższym otoczeniu.

Wszelkie lozwaźania dowodź.), że nie można lektury wyizolować / całości wychowania. Okazuje się, że aby przygotować dziecko do korzystania / książek, nie tylko trzeba dobierać lekturę i prowadzić dyskusje o książkach, Ucz w ogóle, i to przede wszystkim, znjqć się odpowiednio wychowaniem dziecka, zacieśniać codzienny z nim kontakt, pracować nad jego charakterem, id/wijać zainteresowania i kształtować poghpl na świat.

Przedstawiliśmy różnorodne niebezpieczeństwa i trudności w procesie oddziaływania książki na dziecko, teraz wróćmy jednak do tych wypadków. gdy wychowanie we wczesnym dzieciństwie uformowało właściwe podstawy charakteru i gdy wychowawcza atmosfera domu stwarza pomyślne warunki dalszego rozwoju dziecka. Tu śmiało możemy powiedzieć, źc wpływ kM.)żki będzie duży i dodatni, z zachowaniem, oczywiście, różnic indywidualnych, gdyż jedne dzieci większa, inne mniejsza wagę przywiązują do lektury i w różnym stopniu s;j na jej wpływ podatne.

Dzieci znajd.} w literaturze galerię różnorodnych postaci, ukazujących im szerokie szlaki ludzkiej myśli i działania. Będą lu fikcyjni bohaterowie przygód i powieści, będą tćż ci, co swym życiem dobrze zasłużyli się ludzkości uczeni, artyści, działacze rewolucyjni i społeczni, odkrywcy nieznanych l.plów. Nie należy lekceważyć możliwości pozytywnego wpływu książek awanturniczych i przygodowych, jak widzieliśmy to z przytoczonych wypowiedzi o książkach Dumasa i Maya. Miody czytelnik w swoisty sposób przeżywa książki i reaguje na problemy w nich poruszone, Bohaterstwo trafia do niego nie tylko poprzez powieści o wielkich ludziach lub ich biografie. Zdarza się często, że po latach hicr/cmy do ręki książkę, czytana w dzieciństwie z zachwytem, i nic możemy zrozumieć, jak mogliśmy dzięki niej właśnie przeżyć te wstizasaj.jce i podniosłe uczucia, które towarzyszyły pierwszemu jej czytaniu. Pozwalając dzieciom pasjonować się Przygodami Ostatniego Mohikanina czy Tropiciela śladów, powinniśmy jednocześnie starać się o takie książki, które ukazują prawdziwych bohaterów, godnych naśladowania i podziwu. Może nie zawsze taka lektura przemówi do dziecka, lecz każde z nich powinno mieć możność zetknięcia się z tymi książkami. Dla wielu dzieci hęd.j one miały szczegółu;) wartość. Będg je czytały nieraz z ciekawością, czasem /. uniesieniem, odnajdując taili takie życie, jakie same chciałyby