s14(1)

LIBERALIZM

160

W perspektywie bezpieczeństwa ludzkiego przedmiotem referencyjnym bezpieczeństwa jest jednostka ludzka lub grupa społeczna. Bezpieczeństwo państwa jest środkiem służącym zapewnieniu bezpieczeństwa ludziom w nim żyjącym. Wartości, które są chronione, to bezpieczeństwo osobiste, jakość życia i prawa człowieka. Państwo może być jednak przeszkodą w zapewnieniu bezpieczeństwa, zwłaszcza jeśli samo jest sprawcą przemocy. Zagrożenia pochodzą wówczas ze strony aktorów wewnątrzpaństwowych i transnarodowych. Właściwą odpowiedzią na mc jest wspieranie rozwoju i demokracji oraz działania instytucji międzynarodowych. Różnice między opisanymi podejściami zostały w sposób syntetyczny przedstawione w tabeli 5.5.

Szkoła wąska a szkoła szeroka

Na temat bezpieczeństwa ludzkiego przetoczyły się dwie falc dyskusji. Na początku lat dziewięćdziesiątych uczestniczyli w niej zwolennicy podejścia tradycyjnego i bezpieczeństwa ludzkiego, a w ramach bezpieczeństwa ludzkiego przedstawiciele tak zwanej szkoły szerokiej, która koncentrowała się na problematyce rozwoju, oraz szkoły wąskiej, skupiającej się na problemie zorganizowanej przemocy politycznej. Na początku lat dwutysięcznych debata skupiła się na praktycznych aspektach bezpieczeństwa ludzkiego, szczególnie na działaniach na rzecz ochrony ludności, które obejmują prewencję prowadzoną przez specjalne trybunały do spraw zbrodni wojennych, w tym Międzynarodowy Try bunał Karny, interwencję humanitarną oraz odbudowę dzięki tworzeniu zdolności do rządzenia i właściwy ch relacji między państwem a społeczeństwem⁴⁴.

Szkoły wąska i szeroka nieco inaczej postrzegają bezpieczeństwo, zagrożenia i sposoby im przeciwdziałania. Szkoła wąska dostrzega, że upadek państw niesie ze sobą ofiary cywilne, często wśród kobiet i dzieci. Koncentruje się na ochronie jednostek przed konsekwencjami konfliktów zbrojnych, takich jak wojny domowe i czystki etniczne, oraz innych form przemocy o podłożu politycznym. Środki mające na celu zapobieganie przemocy politycznej obejmują zarządzanie kryzysowe, negocjacje, mediacje, interwencję. a w razie konieczności - użycie siły. Prezentuje negatywny stosunek do sekurytyzacji, czyli określania jakiegoś zjawiska jako problemu bezpieczeństwa (patrz rozdz. 7), ponieważ może służyć umocnieniu niedemokratycznej

^M 1’aulu'c Kcrr, Humań Security and Dipk»Ko<y. w Myriam Dunn CaveUv, Victor Mauer (red.). The łtoialcdze Hamlbook of Security Studia, London. New York: Koutkdgc 2010. s. 115-120.

kontroli nad różnymi dziedzinami aktywności społecznej. Wyrazicielami wąskiej koncepcji bezpieczeństwa ludzkiego są wśród państw Kanada i Norwegia, a wśród badaczy m.in. Andrew Mack, Nicolas Thomas i William T. Tow¹⁵.

I

Szkoła szeroka podkreśla istnienie związku między bezpieczeństwem a rozwojem oraz zależność przemocy od biedy, złego zarządzania i korupcji. Głównym problemem jest wolność od niedorozwoju i ubóstwa. Bezpieczeństwo ludzkie jest częścią ekonomicznego wymiaru bezpieczeństwa i może być najlepiej zapewnione przez trwały rozwój¹. Środki, które są bardziej zróżnicowane, zależą od rodzaju zagrożeń. Obejmują politykę prewencyjną i zapobieganie źródłom ubóstwa, m.in. przez wspieranie rozwoju, budowę instytucji, systemu prawa i społeczeństwa obywatelskiego. Stosunek do se-kurytyzacji jest pozytywny, umożliwia ona bowiem mobilizację do walki z nowymi zagrożeniami. Zwolennikami szerokiej koncepcji bezpieczeństwa ludzkiego są wśród państw Japonia, a wśród organizacji UNDP. natomiast wśród badaczy są to Martha C. Nussbaum i Caroline Thomas¹’. Założenia obu szkół zostały w sposób syntetyczny przedstawione w tabeli 5.6.

Zauważmy, że niedorozwój wywołany złym rządzeniem, korupcją i napięciami społecznymi, a więc źródłami zagrożenia w perspektywie szkoły szerokiej, może być przyczyną przemocy politycznej ze strony państwa wobec własnych obywateli, czyli zagrożeniem w rozumieniu szkoły wąskiej. Występować może także odwrotna zależność przyczynowa, przemoc polityczna bowiem może rodzić złe zarządzanie, niedorozwój i biedę⁴¹. Spotyka się opinie, że szkoła wąska poświęca na ołtarzu politycznej użyteczności zagrożenia niemilitarnc, szkoła szeroka zaś płaci za inkluzyjność i uwzględnienie szerokiego spektrum zagrożeń osłabieniem analitycznego rygoru i użyteczności dla polityki.

Omówione podejścia do bezpieczeństwa można podzielić według typu zagrożenia - zagrożenie militarne i/lub także niemilitarnc. oraz według przedmiotu referencyjnego - państwo lub jednostka i grupa społeczna.

1

^ł Andrew Mack, The Humań Security Report Project Sackyrourtd Paper. Vancouvcr. Humań Security Ccntrc 2002; NicoUs Thomas, William T. Tow. The Utthiyof llaman Security: Smcrtrgni) arul Humamtorian IMenem ton. .Security Diatoguc' 2002.1 33. nr 2. i. 177-192.

MichacI Shcchan. InternationalSeatrii)': An AnaĄtiailSuney. Boulder: l.ynue Rienner Publisher¹ 2005. s. 75-80.

*’ MarthaC. Nussbaum, WornenandHumań Dndopntent TheCapaMuies Approach. Cambridge: Cambridge Umwrsity Press 2000; Caroline Thomas. Global Gmernance and Humań Security, w; Knrdcn Wiltinson, Stesc Hughes (red ), Global Gcnernance Cnticalhrrspecihcs. London: Roulkdgc 2002.

“ Paulinc Kerr. Humań Security, w: Alan Collins (red.). Contemporary Security Studies, wysl. 2, (Mord: Osford Umwsity Press 2010. s. 124-126.