s15

REALIZM

132

zewnętrznej”. Inni twierdzą, że Stany Zjednoczone nic są postrzegane jako zagrożenie, ponieważ nic prowadzą ekspansywnej polityki imperialnej, Euro-pejczycy nie przeciwstawiają się Amerykanom otwarcie, lecz używają metod dyplomatycznych, żeby podważyć ich unilateralną politykę militarną”.

Zdaniem realistów defensywnych WPBiO nie powstała ani w odpowiedzi na zagrożenie, ani jako wynik równoważenia potęgi zewnętrznej, lecz jako rezultat nowego podziału zadań w stosunkach transatlantyckich. Jest instrumentem przydatnym w utrzymaniu amerykańskiego zaangażowania w Europie oraz wyrazem wzięcia przez Europejczyków odpowiedzialności za swoje bezpieczeństwo. Część badaczy dostrzega w zainicjowanej przez Francję i Wielką Brytanię WPBiO instrument równoważenia rosnącej potęgi Niemiec”.

W ujęciu realizmu neoklasycznego czynnikiem sprawczym polityki, czyli zmienną niezależną, jest potęga, natomiast zmienną pośredniczącą - osoby i instytucje, które wpływają na tę politykę. WPBiO jest więc kształtowana zarówno przez relacje potęgi, jak i przekonania zaangażowanych w nią ludzi. WPBiO będzie silniejsza, jeżeli relatywna potęga Unii Europejskiej będzie rosnąć”. Mozę to wywołać negatywną reakcję Stanów Zjednoczonych, dostrzegających w tym zagrożenie dla swojej hegemonii. WPBiO nic jest końcowym etapem przekształcenia Unii Europejskiej w aktora w dziedzinie bezpieczeństwa, lecz wynikiem wzrostu jej siły gospodarczej.

Możemy podsumować, że realizm jest teoną, w której centralne miejsce zajmują kwestie bezpieczeństwa państwa. W studiach nad bezpieczeństwem utrwalił się podział na realizm defensywny, ofensywny i neoklasyczny. Nurty te inaczej wyjaśniają politykę państw, współpracę międzynarodową w dziedzinie bezpieczeństwa oraz Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej. Kry tycy z pozycji liberalnych i konstruktywistycznych twierdzą, że realizm nic uznaje w wystarczający sposób, że źródłem potęgi może być legitymacja. Teorie te starają się przezwyciężyć tę słabość realizmu. Postrzeganie przez nie bezpieczeństwa będzie przedmiotem analizy w dwóch następnych rozdziałach.

" Robert A Papę. Soft Bdannng Agalnsi the United Stata. .International Security" 2005.1. 30. nr I,». 10; D.oxl I*. Callco. Fotties of Power Anericas Untpobr funutsy. Cambridge: Cambridge Umscrsily Press 2009, s. 137. Patrz szerzej Barry R. Posen, Eumpean Union Security andDefcnce Mky. Raponu to Unipolarny?, .Security Sludics" 2C06.1. 15. nr 2.149-1 $6.

" Stephen Wall. 7hming American POv.tr The Globu! Kuponu to US Pnmacy, New York: W.W Norton & Company 2005, s. 124-125.

ⁿ Seth G. Jones, The Rtu of Eumpcan Sccuniy Co-opc/ation, Cambridge: Cambridge Unntrsity Press 2004. s. II.

* Zachary Sctden, PwtrisAbmtys tn Rahion. Staie-ccniric Realism md the Eumpean Security ant! Defence Policy. Journal of Common Mariet Sludics" 2010, t. 48, nr 2, S. 397-416.

Liberalizm

W teoriach liberalnych wyjaśnianie stosunków międzynarodowych w kategoriach siły i interesów państw jest niewystarczające. Ostatecznym celem państw jest bowiem według nich zapewnienie dobrobytu i pomyślności społeczeństwa, dlatego decydujące znaczenie ma gospodarka i kwestie społeczne. Gdy realiści patrzą na państwo z zewnątrz, od strony stosunków międzynarodowych, liberałowie widzą państwo jako wytwór czynników wewnętrznych, kontraktu społecznego i potrzeb obywateli. Interesuje ich, w jaki sposób państwa znajdują drogę do współpracy w takich dziedzinach. jak kontrola zbrojeń, handel, ochrona środowiska czy prawa człowieka. Dostrzegają także wpływ aktorów niepaństwowych, na przykład organizacji międzynarodowych i pozarządowych oraz korporacji przemysłowych¹.

Liberalizm prezentuje spojrzenie „z dołu do góry", uznając, żc aktorzy mają możliwość kształtowania sfery stosunków międzynarodowych. Natura sytemu politycznego oraz siła i preferencje wewnętrznych aktorów kształtują charakter państw, co przekłada się na sposób prowadzenia polityki międzynarodowej. „Właściwy" system polityczny (demokracja) sprzyja współpracy i międzynarodowemu pokojowi, natomiast system „niewłaściwy" (autorytaryzm) niesie rywalizację i groźbę wojny. Pokój i bezpieczeństwo są możliwe do osiągnięcia, konflikt i przemoc nie są nicprzezwyciężalną cechą polityki międzynarodowej. Wojna może zostać wyeliminowana w konsekwencji

Robert O. Kcotunc. After Hegemon). Cooperaiton and Ducord m the World fUitical Eeonomy. Princeton: Princeton Umveruty Preis 19S4, $. 14; Robct Jcme, Realiom. NeoreaUsm. andCo-operation. Undentandmg the Detale. „Inlcmalionai Security* 1999, t. 24. nr I,*. 45.