s3(3)

CZĘŚĆ 11 ZASTOSOWANIA

W przypadku Szwecji i Szwajcarii, w których więcej firm krajowych działa za granicą niż zagranicznych w granicach tych krajów, PNB jest większy od PKB - w 2010 roku odpowiednio o 2,5 i 5 procent.

Częściej stosuje się PKB niż PNB, ponieważ w krótkim okresie dokładniej wskazuje on poziom aktywności produkcyjnej w danym kraju. PNB jest natomiast lepszym miernikiem siły danej gospodarki w długim okresie.

Jeden kraj może mieć wyższy PKB (PNB) niż inny, bo ma większą populację. Żeby dowiedzieć się, jaka jest produktywność danej gospodarki, musimy więc tak naprawdę spojrzeć na dane dotyczące PKB czy PNB per capita (albo, jeśli wolisz, na głowę, na osobę). Tak naprawdę to trochę bardziej skomplikowane, ale możemy to zostawić na boku - zainteresowanych odsyłam do przypisu².

Ograniczenia miar PKB i PNB

Najistotniejszą słabą stroną miar PKB i PNB jest to, że określają one wartość produktu w cenach rynkowych. Skoro spora część aktywności gospodarczej odbywa się poza rynkiem, jakoś trzeba obliczyć -dokonać imputacji (fachowe słowo) - wartość jej produkcji. Na przykład w krajach rozwijających się wielu rolników prowadzi produkcję samozaopatrzeniową, a więc konsumują oni większość produkowanej przez siebie żywności. Musimy więc oszacować tę ilość i dokonać imputacji wartości rynkowych tego, co ci rolnicy produkują, ale nie sprzedają na rynku (i sami konsumują). Albo gdy ludzie mieszkają w posiadanych przez siebie domach, dokonujemy imputacji wartości wiążących się z tym „usług mieszkaniowych”, tak jakby sami sobie wypłacali czynsze zgodne z cenami rynkowymi. W odróżnieniu od produkcji poddanej wymianie na rynku, imputacja wartości rynko-

*    Produktywność danego narodu zależy tak naprawdę od tego, ile ludzie muszą

pracować, żeby wytworzyć daną ilość produktu, a nie od tego, ile wynosi produkt na każdą żyjącą osobę. Dlatego aby oszacować produktywność gospodarki, w idealnej sytuacji musielibyśmy obliczyć PKB na całkowitą liczbę przepracowanych godzin, a nie per capita. Takie dane nie są jednak łatwo dostępne, dlatego stosujemy PKB per capita jako przybliżoną wartość produktywności kraju.

wej produkcji pozarynkowej to po części zgadywanka, co sprawia, że dane bywają niedokładne.

Co gorsza, istnieje szczególna grupa pozarynkowej produkcji, której wartość nie zostaje nawet poddana imputacji. Prace domowe -gotowanie, sprzątanie, opieka nad dziećmi i starszymi krewnymi - po prostu nie są wliczane do PKB czy PNB. Klasyczny „dowcip” ekonomistów mówi, że jeśli ożenisz się ze swoją pomocą domową, to zredukujesz produkt narodowy. Wymówką zazwyczaj jest trudność nadania pracom domowym wartości, ale to słaba linia obrony. W końcu imputujemy wartości wszelkiego rodzaju innym pozarynkowym aktyw-nościom gospodarczym, łącznie z mieszkaniem we własnym domu. Ponieważ znakomitą większość prac domowych wykonują kobiety, wartość ich pracy w efekcie tej praktyki jest bardzo niedoszacowana. Wiele szacunków wskazuje, że może ona sięgać około 30 procent PKB.

DANE Z ŻYCIA WZIĘTE

Po co ci znajomość „danych z życia wziętych7

Mimo powszechnego wrażenia, że ekonomia to dziedzina „liczb", w rzeczywistości w wykładanej dziś ekonomii raczej brakuje danych. Często zdarza się, że ktoś ma stopień naukowy z tej dziedziny, a nie zna niektórych „oczywistych” danych gospodarczych dla własnego kraju, jak PKB czy przeciętna liczba godzin przepracowywanych w tygodniu.

Nie da się spamiętać więcej niż kilku takich danych. W zasadzie w epoce internetu nie musisz pamiętać żadnej z nich, bo łatwo można je znaleźć. Nie mam jednak wątpliwości,%e to ważne, by moi czytelnicy zapoznali się z pewnymi „rzeczywistymi danymi”, choćby po to, żeby wiedzieć, jakich informacji trzeba szukać. Co ważniejsze, należy wyrobić w sobie wyczucie, jak w rzeczywistości wygląda nasz gospodarczy świat. Gdy mówimy o PKB Chin, to chodzi o setki miliardów czy dziesiątki bilionów dolarów amerykańskich? Gdy mówimy, że w RPA poziom bezrobocia jest jednym z najwyższych na świecie, to chodzi nam o 15 czy 30 procent? Twierdząc, że w Indiach

183