SANY3344

Wyc iek,on WUJOSTWO nie jest bynajmniej nazwą osoby _pM ani nawet w ogóle nazwą osoby. Rzeczowniki tego typu nazwaliśmy „S fawiii pturate tantum męskoosobowymi, gdyż formy ich łącz* się w bitouikffi mnogiej z tą sanuj gg|g przymiotnikowy, co standardowe rzeczowniki 2 osobowi*. Trzelm więb pamiętać, żo terminy rozważanego tu rodzaju mon, traktować oo najwyżej jako etykietki mnemotechniczne.

2. ZWIĄZKI Z FORMĄ CZASOWNIKA WŁAŚCIWEGO

Zajmiemy się teraz związkami form rzeczownikowych z formami osobowymi czarownika. Łeksćtn czasownikowy właściwy jest zróżnicowany w zakresie trzech kategorii fieksyjnych uwarunkowanych składniowo: liczby, rodsijg i osoby.

Siech lekscm CZYTAĆ reprezentuje dowolny czasownik włażciwy. Zapiszemy paradygmat tego leksemu w sposób skrócony, ograniczając się do podparadyj. matu czasu przeszłego trybu oznajmującego, ustalając miejsce cząstek •(«)«, -ie)śmy, -{e]śde w poszczególnych formach i pomijając dla prostoty indeksy wartości kategorii fieksyjnych;

/«/

CZYTAĆ

V(pl): V (ml):

F

V{sg)t

V(ml a. m-1)    F(n):    F(/):

F(prww): czytałem F(ssc): czytałeś V(ter):    czytał

czytałam

czytałoś

czytało

czytałam

czytałaś

czytała

czytaliśmy czylałyinj czytaliście czyfałyiói czytali czytały

W rozdziale VI opisywaliśmy związki form czasownika z formami rzeczownikowymi jako członami akomodowanymL Spośród 14 form standardowego leksemu rzeczownikowego cztery mogą wchodzić w związki z osobo wąjorgt czasownika jako człony akomodujące. Są to formy mianownikowe i wołaczowt obu liczb. Formy te są równocześnie akomodowane przez formę osobową czasownika W zakresie przypadlrn \

2.1. LICZBA, BODZAJ

Flekayjne zróżnicowanie liczbowe leksemów czasownikowych właściwych odpowiada dokładnie zróżnicowaniu liczbowemu leksemów przymiotnikowych. Dostosowanie wartości liczbowej formy czasownika do mianownikowej formy rzeczownika wygląda również tak samo: formy należące do zbioru 2f(zg) łącz4 '

/r /_a/ gggpfói *«W fpj Chłopiec czytali książkę /a/ Chłopcy czytali książkę.

Im,^{tormy tm mFt)} ~^{2 £ormami} mIeiącymi do V(pi)

[bj ^tchlopoy czytał książkę

^_D(nrnii'owe rzeczowników jpftmzfc fontom łączą się tylko z formami

W

/a/ Wujostwo czytali książkę, jbI *mjostwo czytało książkę.

( ^nuMOTTiikowe zaimków osobowych JA, TY, MY, WY mają również ąpną lączliwośó z formami liczby czasownika:

(J&jjląjszytałem książkę.

Ibj_*ja czytaliśmy książkę i    ćmJWy czytaliście książkę.

fb I *wy czytałeś książkę

jftóniy wołacza, które są akomodowane przez drugoosobową formę czasownika jW wypowiedzeniach nie zawierających formy mianownikowej), determinują liczbową formy czasownikowej. Oto przykłady:

fhl Koleżanko, czytałaś książkę 1 I /W Koleżanko, czytaliście książkę f i$/    )/a/ Koleżanki, czytałyście książkę f

/b/ *koleżanki, czytałaś książkę

Wypowiedzenia /37a/ i /38a/ ilustrują uzgodnienie liczbowe między formą woła-m 8 formą osobową. Przykład /38b/ — bez tego uzgodnienia — jest niepó-/ pswiy. Wypowiedzenie /37b/ — założywszy, że uzgodnienie ma miejsce — jest j poprawne, ale zawiera formę czasownikową w tzw. liczbie mnogiej godnościowej. Jest to oczywiście wtórne użycie formy liczby (por. Tokarski, 1973,

1.169-170). Można również interpretować semantycznie to wypowiedzenie jako odnoszące się do kilku osób, wśród których jest koleżanka — odbiorca wypowiedzi.

Zróżnicowanie rodzajowe w obrębie paradygmatu czasownikowego jest prostsze niż w paradygmacie przymiotnika. Jest to paradygmat bez rozróżnienia rodzajów męskozwierzęcego i męskorzcczowego. W paradygmacie [31/ formy typu czytałem, czytałeś indeksowane są wartością ml a. m-1, co jest oczywiście równoważne wartości m (męski). Poniższe przykłady ilustrują różnice w iączliwości rzeczowników należących do różnych klas rodzajowych : mi    /a/ Chłopiec czytał książka.

' '    Chłopcy czytali książki-

/b/ *ahłopiec czytała książki *chłopcy czytały książki

163