SAVE0057

44 2. Metodologiczne i teoretyczne podstawy współczesnej leksykografii

Ostatnia dekada nie była zbyt bogata w teoretyczną myśl leksykograficzną. Przeważała praktyka, czyli produkcja słowników, przede wszystkim popularnych, które w warunkach gospodarki wolnorynkowej stały się towarem, obiektem konkurencji handlowej, a także (dla niektórych autorów) źródłem zarobku. Obecnie, kiedy ten strumień dziel leksykograficznych natrafił na barierę popytu, mogą powstać warunki sprzyjające zrodzeniu się nowej fali refleksji metaleksykograficznej w naszym językoznawstwie.

Przedstawiony skrótowy przegląd najważniejszych nurtów myśli teoretycznej w polskiej leksykografii doby najnowszej wskazuje, iż refleksja taka jest potrzebna, gdyż to dzięki niej mogą powstawać wielkie projekty i dzieła mające szansę na trwałe miejsce w historii leksykografii, a także w kulturze narodu.

3. Podstawowe elementy opisu leksykograficznego

3.1. Wyraz, leksem, jednostka leksykalna, czyli co jest przedmiotem opisu w słowniku

Wydaje się konieczne, aby rozważania nad opisem leksykograficznym poprzedzić ustaleniem terminów, którymi będziemy w dalszym wywodzie operować. Dotychczas używaliśmy określeń wyrażenie językowe, wyraz, leksem, jednostka leksykalna, nie precyzując ich znaczenia; nie było to konieczne dla zrozumienia prezentowanych treści. Na tym jednak etapie wykładu posługiwanie się jednoznacznie zdefiniowanymi terminami z zakresu leksykologii (semantyki) jest niezbędne ze względu na skuteczność komunikacji.

Pojęcie wyrazu, którego używa się także w języku ogólnym, w lingwistyce jest niejednoznaczne, a jego interpretacja zależy od przyjętego punktu widzenia. Jeśli zapytamy przeciętnego użytkownika języka, ile jest wyrazów w zdaniu:

Jan będzie palii papierosa za papierosem,

możemy uzyskać różne odpowiedzi, np. że jest w tym zdaniu wyrazów:

a)    sześć,

b)    pięć,

c)    cztery.

Każda z tych odpowiedzi może być uznana za słuszną, z określonego punktu widzenia. Jeśli uznalibyśmy za słuszną odpowiedź a), wychodzilibyśmy z założenia, iż wyraz to dag znaków od spacji do spacji. Odpowiedź b) mogłaby wynikać z przekonania, że ciąg będzie palii stanowi całość, gdyż jest złożoną