Scan03

ARYSTOTELES: ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ

1)    pisma logicznej (tzw. Organon), obejmujące sześć rozpraw:

Kategorie (Kategoriai),O wyrażaniu się (Peri    Anali

tyki pierwsze (Analytikaprótera), Analityki drugie (Analytikd hystera) Topika (Topika), Sofizmaty (Peri sophistikón elenchon),

2)    pisma z dziedzinyiJlMofiija^od^auk przyrodniczych, matematyki i psychologii: Fizykaakróasis), O niebie ("Periuranu) O powstawaniu i ginięciu (Peri

Meteorologia (Meteorologikd), Historia zwierząt (Peri ta dzóa storiai) O poruszaniu się zwierząt (Peri dzóon kineseos), Drobne pisma przyrodnicze (Parsa naturalia), O duszy (Peri 0 wiecie (Peri kósmu), O roślinach (Peri phytón), Mechanika (Mechanika) O Uniach niepodzielnych (Peri atómon grammón),

0    barwach (Peri cliromdton). O rozmieszczeniu i nazwach wiatrów (Anemon theseis kai prosegoriai), O Ksenofanesie, Zenonie

1    Gorgiaszu (Peri Ksenophanus, peri Zenonos, peri Gorgiu), O wrażeniach słuchowych (Ek tu peri akustón), Fizjonomika (Physiogno-mika) O dziwach (Peri thaumastón akusmaton), O wylewach Nilu (Peri tes tu Neilu anabaseos),

3) pisma ontologiczne zebrane w dziele Metafizyka (Td meta

¹⁰4)^pjsma z dziedziny filozofii praktycznej: Etyka (Ethikci Eudemeia), Etyka Hikomachejska (Ethikd Nikomócheia), 'Wielka Etyka (Ethikd megala), O cnotach i wadach Lnikakión )Polityka (Politikd), politeia), Ekonomia (Oikonomika),

5) pisma z dziedziny retoryki i poetyki: Retoryka (Techne rhetorike),Retoryka dedykowana Aleksandrowi    pros

Aleksandron), Poetyka (Pet i poietikes).

Zebrane w Corpus Aristotelicumrozprawy naukowe stwarzają trudny i daleki od pełnego wyjaśnienia problem filologiczny. Zawierają bowiem wiele powtórzeń, wzajemnych cytat, ppważnyęh różnic i niezgodności nawet w obrębie jednego dzieła. Niełatwa też w związku z tym jest sprawa ich datowania i autentyczności. Stanowią one rodzaj notatek wykładów sporządzonych bądź przez

samego mistrza, bądź przez jego słuchaczy. Niektórzy badacze¹ są zdania, że zachowane dzieła Arystotelesa stanowią plon zbiorowego wysiłku całej szkoły perypatetyckiej z okresu scholarchatu Arystotelesa i Teofrasta (w sumie ok. 50 lat), że były wielokrotnie poprawiane i uzupełniane za życia i po śmierci jej założyciela. Inni², trzymając się kurczowo tezy, że wszystkie pisma szkolne Arystotelesa powstały w czasie drugiego pobytu filozofa w Atenach i stanowią monolityczny gmach skończonego systepiu, w którym nie ma miejsca na różnice poglądów, uznawali wiele ksiąg, rozdziałów i paragrafów zawierających rozbieżności za nieautentyczne i z reguły traktowali je jako późniejsze dodatki.

Największe zasługi dla wyjaśnienia skomplikowanej kwestii ary-stotelesowskiej położył Werner Jaeger, który w swych dwu pomnikowych rozprawach³, odsłaniając z jednej strony genezę szkolnych pism Arystotelesa, a z drugiej ewolucję jego poglądów, wskazał na wiele naturalnych przyczyn wspomnianych niekonsekwencji i rozbieżności. Jako kryterium rozwoju myśli filozofa przyjął Jaeger jego stosunek do nauki Platona. Pozwoliło mu to wyróżnić w dziejach myśli Stagiryty trzy okresy: okres platonizmu — przypadający na pobyt Arystotelesa w Akademii, okres platonizmu zreformowanego — pobyt w Assos, Mytilene i Macedonii, okres właściwego arystotelizmu — obejmujący działalność filozofa jako kierownika Liceum.

Jaeger zwrócił przy tym słusznie uwagę na fakt, że poszczególne pisma szkolne Arystotelesa są zbiorami pewnych rozważań

1

   Jednym z pierwszych rzeczników tego stanowiska był W. Jaeger, Studien zur Entstehungsgeschichte der Metaphysik des Aristoteles, Berlin 1912.

2

   Np. J. Bernays, Die Dialoge des Aristoteles in ihrem Yerhdltniss zu seinen ubrigen Werk en, Berlin 1863, s. 128.

3

   Poza wymienioną wyżej (przyp. 3) na uwagę zasługuje jego następna rozprawa: Aristoteles, Grundlegung einer Geschichte seiner Entwicklung, Berlin 1923.