3582308264

WSTĘP

I. Życie i twórczość komediowa autora „Zemsty¹' w latach 1793-1833

1. Po    stu    pięćdziesięciu    latach

Od 1501at Fredro w świadomości wielu pokoleń jest przede wszystkim autorem Zemsty i Ślubów panieńskich. O wyjątkowym uznaniu Zemsty, świadczą rozlegające się od szeregu lat głosy krytyków, brzmiące wciąż tym samym pochlebnym tonem. Na miano pierwszego badacza Zemsty zasłużył Stanisław Tarnowski. Sądy swe wyraził najobszerniej w pracy pt. Komedie Aleksandra Fredry. Zemstę uznał za komedię historyczną i za wyraz hołdu złożonego wielkiej przeszłości szlacheckiej. Porównując Fredrę z dorobkiem innych współczesnych mu pisarzy wysnuł wniosek, że Fredro stanowił sam dla siebie epokę literacką. Do odmiennych wniosków dochodził Piotr Chmielowski. Zaliczył on Fredrę do kontynuatorów polskiego oświecenia i uznał pisarza za naśladowcę Moliera w twórczości komediowej w ogóle, a Sarmatyzmu F.Zabłockiego przy pisaniu Zemsty. Zwolennikiem pełnej oryginalności twórczej Fredry okazał się Ignacy Chrzanowski. Powiązał on utwór z dziejami znanego Fredrze XVIII-wiecznego sporu o zamek odrzykoński między Firlejami a Skotnickimi. Eugeniusz Kucharski tak jak na początku wspominały S.Tarnowski uważał Zemstę za komedię historyczną. Uznał on Fredrę za romantyka i za logiczny atrybut tak rozumianej postawy twórczej przyjął m.in idealizację przeszłości narodowej. Kucharskiemu sprzeciwiał się Juliusz Kleiner. Uznawał on Zemstę za realistyczną komedię, która była mim parodią preromantycznej poetyki, pełną humoru drwiną, z melodramatycznej nieraz przesady nowej literatury. Po drugiej wojnie światowej najciekawsze propozycje interpretacyjne dotyczące Zemsty przyniosły prace Kazimierza Wyki i Stanisława Pigonia. Wyka odczytywał utwór jako artystycznie wiemy i w miarę obiektywny dokument obyczajów szlacheckich i jako trafne odzwierciedlenie stosunków społeczno-ekonomicznych, rządzących światem Cześników i Rejentów. Badacz wykazywał także, że akcja w wielu momentach zmierzała do dramatu. Pisarz jednak nie chcąc do tego dopuścić utrzymywał ją w konwencji komediowej. S. Pigoń natomiast rozstrzygnął ostatecznie dyskusje na temat czasu akcji utworu, umieszczając ją na rok 1815. Jednocześnie ulokował dzieje spom na terenie zapadłej prowincji mazowieckiej, a nie jak sądzono dotychczas, w Małopołsce.

2.    Życiorys    Aleksandra    Fredry

A.Fredro urodził się ok. 20.VI.1793r. w Surochowie pod Jarosławiem, w zaborze austriackim Ojciec jego należał do bogatych i lojalnych obywateli ziemskich Galicji. W roku 1822 uzyskał od władz austriackich tytuł hrabiego, który odtąd pozostał w rodzinie. Aleksander urodził się jako trzeci syn. Obyczajem szlacheckim wychowywał się w domu. Rodzina Fredry mimo awansu społecznego, pozostała pod względem obyczajowym rodziną średnioszlachecką. Aleksander wyniósł z domu przywiązanie do swojej klasy i przekonanie, że jest ona najbardziej wartościową warstwą narodu. Z kolei do nauki przywiązywano w domu Fredrów o wiele mniejszą wagę. W roku 1809 Aleksander zaciągnął się do armii napoleońskiej, gdzie spędził 5 lat. Po powrocie z wojska spędzał czas na gospodarowaniu, wziął ślub z Zofią osiągnąwszy upragnione szczęście domowe.

3.    Twórczość    Aleksandra    Fredry

„Pan    Geldhab”

Geldhab- bogaty dorobkiewicz, ufny w potęgę swoich pieniędzy, postanowił wydać swoją jedyną córkę za zrujnowanego księcia. Tymczasem jednak, gdy zdawał się być bliskim celu, sytuacja zmieniła się gwałtownie. Książę otrzymał niespodziewany spadek i zerwał kontakty z    jego    domem,    zostawiając    pannę    „na    lodzie".

Tytułowy bohater miał licznych poprzedników. Wszyscy oni zależni byli od Molierowskiego pana Jourdain, bohatera komedii Mieszczanin Szlachcicem. Samodzielność Fredry polegała na przedstawieniu tradycyjnej postaci w sytuacji historycznie nowej i charakterystycznej dla polskich    stosunków.

1