DSC00053

WSTĘP

Pan Jowialski, komedia „okropnie długa", nie najlepiej skonstruowana, wreszcie pisana prozą, a więc uboższa od Zemsty czy Ślubów panieńskich o atut tak niezwykły, jak świetny i niezwykle „sceniczny" wiersz Fredrowski, należała zawsze i należy do najbardziej popularnych, najczęściej grywanych dzieł autora Dożywocia. Grywano na ogół komedię dobrze, niekiedy bardzo dobrze; bogatą tradycję sceniczną ról Jowialskiego, Szambelana i jego żony tworzyli najświetniejsi artyści w dziejach naszego teatru, aktorzy tej miary, co Frenkiel, Kamiński, Solski, Ćwiklińska, Zelwerowicz. Publiczność bawiła się i bawi świetnie; w swoich wszystkich bodaj konkretyzacjach scenicznych Pan Jowialski to był — inaczej niż np. Dożywocie — utwór zdecydowanie „do śmiechu”, i to śmiechu dość beztroskiego.

Lecz po wyjściu z teatru przychodzi czas refleksji. Próbujemy sobie odtworzyć w myśli „charakterystykę postaci”, taką jaka wynika z obejrzanego przedstawienia. Nie powinno to sprawiać trudności; opracowanie teatralne ról, zwłaszcza ról w komedii o zacięciu groteskowym, to przecież niemal z reguły wybór — mniej lub bardziej trafny jednej spośród zawartych w utworze możliwości interpretacyjnych, to zawsze konkretyzacja, jeżeli nie uproszczenie dostarczonego przez autora materiału. A jednak w przypadku Pana Jowialskiego trudności są niewątpliwe! Odczuwamy je najczęściej jako sprzeczność między obiektywną wymową tekstu (którego wesołość — jak pisał Sta-