Scan15

XXXIV PODSTAWY I ZAŁOŻENIA „POETYKI”

jak wynika z dalszych jego rozważań, stanowią o przynależności gatunkowej utworu. Po “czwarte - niezwykle wymowna w tym względzie uwaga metodologiczna zawarta w uogólniającym s ormu-łcwaniu: „i wszystk.e mne sprany, które wchodzą w zakres tej dyscypliny badawczej”. Bo, jak celnie zauwaza Ronald S. C a pie bylibyśmy w stanie zrozumieć, ani czym jest struktura poezji dla Arystotelesa, ani dlaczego problem struktury jest cen lanym problemem jego poetyki, ani dlaczego traktuje go w ten, a nie inny sposób, gdybyśmy nie zdali sobie od razu jasno sprawy lZo W jakim stosunku do innych dyscyplin tworzących system filozoficzny Arystotelesa pozostaje „dyscyplina naukowa zajmująca Się twórczością poetycką. W odróżnieniu bowiem od innych podobnie wszechstronnych filozofów, którzy na całą rzeczywistość, stanowiącą przedmiot ich badań, patrzą z tego jpmego pun u widzenia i mówią o niej w tym samym „języku”, Arystoteles do stworzenia dla każdej dyscypliny, jaką się zajmuje, specyficz- _; „eao dla niej języka i ujmuje ją w odmiennych, właściwych ■ lyłfo dla nl^kltegoriach Jest filozofem wielojęzycznym której jako podstawę całego"swego systemu przyjmuje, ze wszystko jest ze sobą, włączając w to i poezję, ściśle połączone, alę.JSto uym , warunkiem poznania tej złożonej rzeczywistość, jest podz.al zadań , między różne nauki i sztuki oraz wypracowanie dla kaz ej .mc j oddzielnej metody badawczej, która miałaby scis e ogram z y fspecyficzny punkt widzenia oraz ściśle określony cel poznaw zy . Nie jest więc to podział rzeczywistości, lecz jedynie podział nauk i Dlatego właśnie również poezja ze względu na swoją Y^^ie °^^s_,. towość i rozliczne 'powiązan ia może byc przedmio em a nych dyscyplin naukowych, ale w każdej z nich charakter tych i _ba_dań będzie wyznaczony przez właściwy dla danej nauki cel poznawczy, każda z nich będzie formułować inne hipotezy, odkiy-

22 Poetic Structure in Language of Aristotle [w:] The Language oj Criticism and. the Structure of Poetry, Toronto 1953, s. 39 n.

wać inne na jej temat prawdy i posługiwać się odmiennymi metodami. Gdybyśmy zatem chcieli zrekonstruować pełną teorię poezji Arystotelesa, musielibyśmy sięgnąć również do jego Retoryki, Etyki Nikomachejskiej, Polityki, a nawet Fizyki i Metafizyki. Stajemy jednak wówczas przed analogicznym problemem, co w przypadku podjęcia próby rekonstrukcji ogólnej teorii literatury wykładanej na jakimś współczesnym uniwersytecie nie tylko przez teoretyków literatury, lecz również, jak to obrazowo przedstawia Crane²³, przez profesorów religioznawstwa, etyki, socjologii, psychologii, lingwistyki, historii kultury itd., mówiących w specyficznym dla tych 'dyscyplin języku i mających na uwadze odmienne cele poznawcze. Jest bowiem charakterystyczne dla metodologii naukowej Arystotelesa, że rozsiane po różnych traktatach uwagi na temat poezji, sztuki czy muzyki nie dadzą się bezpośrednio ułożyć w całościowy system estetyki czy filozofii kultury, mimo że te poglądy nie są ze sobą sprzeczne, a nawet w pewnym sensie są zbieżne. Wyrażone są one jednak w innym języku i mają na celu odsłonięcie innych aspektów i funkcji tej samej rzeczywistości. Te same zjawiska w różnych naukach są inaczej definiowane i mają odmienne znaczenie. Byłoby więc np. poważnym błędem (często zresztą popełnianym) odczytywać stanowisko Arystotelesa w Poetyce na temat katharsis jako logiczne przedłużenie dyskusji o ka-tartycznym działaniu poezji czy muzyki, o jakim jest mowa w VIII księdze jego Polityki. W Polityce bowiem poezja i muzyka są traktowane w ich aspekcie wychowawczym ze względu na funkcję, jaką mogą spełnić dla dobra obywateli; stanowią przyczynę sprawczą w stosunku do wychowania obywatelskiego. W ten sam sposób rozumiana też jest ich funkcja katartyczna; w Poetyce natomiast sama poezja stanowi przyczynę celową i dobro samo w sobie,. którego przyczyną sprawczą jest sztuka poety. Chociaż więc nie istnieje sprzeczność między ujęciem katharsis w Polityce i Poe-

²³ Ibidem.