Scan17

88 Rozdział 3

Ciekawych wniosków dostarczyły również badania na temat związku między „obiektywnymi” czynnikami zwiększającymi ryzyko bezrobocia, a obawami co do znalezienia pracy¹". Własne bezrobocie częściej przewidują uczniowie pochodzący z rodzin o złych i przeciętnych warunkach materialnych oraz których rodzice byli gorzej wykształceni w porównaniu z uczniami z rodzin dobrze sytuowanych i inteligenckich (badania CBOS — 1992 r.). W innych badaniach twierdzono, że bezrobocie powiela się w rodzinie, co tłumaczy się z jednej strony niskim poziomem dochodów i wykształcenia, a z drugiej - niskim poziomem aspiracji, dziedziczonych w rodzinach bezrobotnych.

Niebezpieczne jest przekonanie części młodych ludzi, że staną się bezrobotnymi. Może ono osłabić wiarę we własne siły, aktywność i upór w poszukiwaniu pracy i doprowadzić, na zasadzie samospełniającej się przepowiedni, do rzeczywistej porażki. Po wtóre, niepokoi lekkomyślny stosunek młodzieży do własnego zawodu i szans na otrzymanie pracy, brak wizji i troski o przyszłość.

Porównanie młodych bezrobotnych z ich pracującymi rówieśnikami pod względem stylu życia, celów życiowych, a także stosunku do pracy wykazało istotne różnice. Młodzi bezrobotni najczęściej prezentują styl życia opisany jako „życie bez pośpiechu, nadmiernych ambicji i rywalizacji, spokojna egzystencja wśród bliskich osób”. Natomiast pracujący młodzi preferowali styl aktywny, charakteryzujący się wykorzystywaniem każdej wolnej chwili, robieniem wielu różnych rzeczy, dokształcaniem się. Osoby te mają wyraźny plan swojego rozwoju i kariery zawodowej. Osoby bezrobotne winą za swoje niepowodzenia są skłonne obarczać złe funkcjonowanie tynku pracy oraz niechęć pracodawców. Inaczej pracujący, którzy uważają, że to brak motywacji do szukania pracy oraz niewystarczające umiejętności i kwalifikacje osób bezrobotnych są przyczyną ich niepowodzeń. Pogłębia się także negatywna postawa wobec rzeczywistości społeczno--politycznej u młodych bezrobotnych, która charakteryzowała uczniów obawiających się nieotrzymania pracy po zakończeniu szkoły. Bezrobotni krytycznie odnoszą się do nowego ustroju twierdząc, że spowodował on chaos i nierówności społeczne. Upatrywanie przyczyn nieotrzymania pracy w czynnikach zewnętrznych nasila postawy roszczeniowe, a co za tym idzie znacznie obniża motywację do aktywnego szukania pracy. Jak pokazują badania przeprowadzone wśród bezrobotnych absolwentów z regionu łódzkiego⁴³, statystyczny absolwent po pierwszych niepowodzeniach praktycznie rezygnuje z dalszego poszukiwania pracy. Jednoczę

^1,2 Ił. Maksdon-Kowalska, Młodzież,,,, np. c ii,, s. |(>,

^M K (aepudia. W. Uyman/.yk, hwygptaUHiiiłt .niuJowt whuł i,*v t    W.us/.iw.i

10%, ,V 70 HO,

śnie nie przyjąłby on pracy wymagającej dużego wysiłku fizycznego, mało interesującej i poniżej posiadanych przez niego kwalifikacji oraz niskopłatnej.

W takiej sytuacji nie jest zaskakujące, że młody bezrobotny jest przekonany

0    niewielkich lub żadnych szansach otrzymania pracy. Sytuacja braku pracy zwią zana jest przede wszystkim z niemożnością zaspokojenia potrzeb. Dotyczy ona nie tylko potrzeb ekonomicznych, ale także szeregu innych: pozbawienia własnej wartości, tożsamości, kontaktów społecznych. Niemożność zaspokojenia ważnyc h dla człowieka potrzeb związanych z wykonywaniem pracy wywołuje depresję. Skul Idem złego stanu psychicznego i przedłużającego się okresu niepracowania jest obniżenie się aktywności związanej nie tylko z szukaniem pracy, ale także w innych sferach działalności człowieka. Wielokrotnie wskazywano, że po utracie pracy ludzie więcej czasu spędzają w domu, mają mniej kontaktów towarzyskich. Wycofanie się bezrobotnych z życia społecznego jest również spowodowane narastającym poczuciem krzywdy i niesprawiedliwości. Może prowadzić to do głębokiego poczucia wyobcowania, alienacji społecznej i zepchnięcia bezrobotnego poza społeczeństwo. Poczucie obcości i braku związku z systemem społecznym wraz z narastającym niezadowoleniem z własnej sytuacji i pogarszającym się samopoczuciem młodych ludzi, stanowi podłoże zachowań agresywnych, przemocy i wandalizmu.

Niewłaściwie podjęta przez młodego człowieka decyzja dotycząca jego przy szłej drogi zawodowej może okazać się brzemienna w skutkach. Zwiększa ona ryzyko nieotrzymania przez absolwenta pierwszej w życiu pracy, co z punktu widzenia skutków tego faktu jest społecznie niepożądane⁴⁴. Poszukiwanie bowiem pierwszej pracy to okres szczególny w życiu absolwentów, ponieważ następuje w nim konfrontacja wyobrażeń i oczekiwań związanych z przyszłą pracą a realia mi rynku pracy; okres, w którym pierwsze doświadczenia — dobre lub złe — mogą przesądzić o dalszych losach zawodowych i stabilizacji życiowej. W przypadku bezrobocia młodych wykształconych osób, jest to także strata znacznego poten

1    jału modernizacyjnego⁴⁵. Następują również procesy ubytku kapitału ludzkiego w wyniku długotrwałej dczaktywizacji części siły roboczej. Będąca skutkiem bez robocia utrata kwalifikacji powoduje obniżenie wydajności pracy. Do negatyw uych skutków bezrobocia w płaszczyźnie makroekonomicznej trzeba zaliczyć i.ikże ogromne koszty finansowe ponoszone przez państwo.

W Polsce musimy zmienić akcenty mniej dezaktywizacji i promowania bic i uości, więcej aktywizacji i przedsiębiorczości. Powinniśmy się też nauczyć czym ^{2 1}

1

(• leinwiiowska, Wejieie im rynekprocy m/oil /. i\ |w:| l^;, (rlcriiunowfllui, M K.ul.iw Mn i. Spoin n<K(i lokiiltte irobn problemu be >»/...... •> r. W.m./.iwi ■ hi

2

" k, Mloiiflc, Bezrobocie wXXwieku, Wiu y/,iw,i I s. 135- 136.