Scan47

XCVIII .POETYKA” W CZASACH NOWOŻYTNYCH

w teorii Arystotelesa posiadają zwłaszcza perspektywy oraz ogólne założenia, w jakich ujmuje on dzieło sztuki literackiej, a więc że jest ono konkretną całością, że jest naśladowaniem za pośrednictwem języka ludzkich działań, przeżyć i charakterów, że poszczególne rodzaje dziel literackich różnią się między sobą środkami, sposobem, przedmiotem naśladowania oraz celem, do którego zmierzają, że najważniejszym zadaniem sztuki poetyckiej jest dążenie do osiągnięcia doskonałości w obrębie każdego rodzaju i że jest to zależne od umiejętności poety, że dzieło literackie jest światem autonomicznym, w którym obowiązują prawa swoistej logiki wewnętrznej.

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat obserwujemy również w Polsce pewne ożywienie zainteresowania naukowego Poetyką Arystotelesa. Należy tu wymienić przede wszystkim studia Władysława Tatarkiewicza⁷⁶, Zofii Szmydtowej⁷⁷, Włodzimierza Gor-dziejewa⁷⁸, Ryszarda Gansińca⁷⁹, Tadeusza Milewskiego⁸⁰ i Romana Ingardena⁸¹. Przybliżają one niewątpliwie i wyjaśniają polskiemu czytelnikowi szereg trudnych i szeroko dyskutowanych problemów, jakie niesie dziełko Arystotelesa. Na szczególną uwagę zasługują w tym względzie zwłaszcza studia Tatarkiewicza i Ingardena, które jednocześnie stanowią poważny wkład nauki polskiej w światowe badania nad estetyką i teorią sztuki Arysto-telesa.______

⁷⁶    Art and Poetry, a Contribution to the History of Ancient Aesthetics, «Studia Philosophica» II, Warszawa 1937; idem, Estetyka starożytna, Wrocław 1960, s. 165—198.

⁷⁷    Z. Szmydtowa, Problemy poetyki Arystotelesa, «Marchołt» 1937.

⁷⁸    W. Gordziejew, Z zagadnień „Poetyki” Arystotelesa, «Przegląd Klasyczny» 1938, s. 341 nn.

⁷⁹    Aristoteles quid de tragoediae comoediaeąue primordiis docuerit, « Eos » 27 (1924), s. 1-11.

⁸⁰    T. Milewski, Arystoteles jako badacz stylu, « Lingua Posnaniensis» I, Poznań 1949, s. 5—52.

⁸¹    R. Ingarden, Uwagi na marginesie „Poetyki” Arystotelesa [w:] Studia z estetyki, t. I, Warszawa 1966, s. 337—377.

Polska pozostaje jednak daleko za innymi narodami pod względem ilości tłumaczeń tego dziełka na język ojczysty. Pierwsze jego tłumaczenie ukazało się w 1887 roku w Krakowie (Sprawozdania Gimnazjum św. Anny). Dokonał go sumiennie Stanisław Siedlecki, opierając się na tekście wydanym przez J. Vahlena. Drugi przekład dał Zenon Eckhardt w 1905 roku (Sprawozdania Gimnazjum w Samborze), przekład bardziej potoczysty, lecz mniej wierny oryginałowi niż poprzedni. Po raz trzeci na język polski przełożył Poetykę Tadeusz Sinko i wydał ją w tomiku Biblioteki Narodowej: Trzy poetyki klasyczne (Wrocław 1938 i 1952). Swój przekład oparł na starannym wydaniu krytycznym Alfreda Gudemana z 1934 roku. Od tej pory udało się wydawcom poprawniej odczytać wiele słabo przekazanych przez rękopisy miejsc. Uczeni dokonali szeregu nowych interpretacji niejasnych i kontrowersyjnych ustępów dzieła. Przekład w wielu przypadkach nie oddaje więc myśli Arystotelesa tak, jak ją dziś odczytujemy. Sinko poza tym, starając się oddać w przekładzie styl wykładu Arystotelesa, zapominał niekiedy, że pisze dla odbiorcy polskiego i że tak rozumiana dosłowność może zaciemnić skrótowo wyrażoną myśl filozofa. Niewystarczające, a poza tym mocno zdezaktualizowane, jest jego wprowadzenie w problematykę teorii literackiej Arystotelesa. Wszystko to przemawiało za podjęciem trudu nowego opracowania i przekładu pierwszej i zarazem, jak się często określa, „największej” w kulturze europejskiej Poetyki, tym bardziej że istnieje ogromne zapotrzebowanie społeczne w Polsce na tego rodzaju wydawnictwo.

Przy przekładzie kierowałem się przede wszystkim zasadą wierności, rozumianą jednak nie jako dosłowność, lecz jako wierność myśli oryginału. Zdaję sobie doskonale sprawę z faktu, że nie zawsze udało mi się to osiągnąć. Mimo ogromnej ilości istniejących aktualnie opracowań i komentarzy nie wszystko jest jeszcze w tym małym dziełku do końca zrozumiałe, nie wszystko da się jednoznacznie wyjaśnić i wyrazić w języku nowożytnym. Najtrudniej oczywiście przełożyć kategorie pojęciowe, którymi posługuje