3703947856

10 WSTĘP

Gnosis & Western Esotericism. Jego zdaniem, w czasach nowożytnych i współczesnych do ezoteryzmu zaliczyć można takie zjawiska, jak: renesansowy hermetyzm, bazującą na platonizmie „filozofię okultystyczną”, astrologię, magię, alchemię, kabałę, teozofię, okultyzm, a także niektóre nurty duchowości XIX i XX wieku oraz pewne elementy tworzące doktrynę ruchu New Age.

Przyjęcie tak szerokiego zakresu nazwy „ezoteryzm” zmusza do podjęcia próby rozstrzygnięcia sporu, czy ezoteryzm powinien być traktowany jako forma religijności czy raczej duchowości. Aby wstępnie uporządkować i wyjaśnić tę problematykę, w pierwszej części książki oddaliśmy głos najbardziej znanym w Polsce badaczom ezoteryzmu. Otwiera ją tekst, w którym Aleksander Posacki SJ wyjaśnia, czym jest ezoteryzm, do jakich idei się odwołuje i w jaki sposób może być owocnie badany. Andrzej Zwoliński omawia przesąd — będący dziś najbardziej powszechną formą przejawiania się ezoteryzmu, a Henryk Kiereś pokazuje, jak gnoza i ezoteryzm przejawiają się w sztuce. Część tę kończy tekst, w którym Janusz Bujak przedstawia historię ezoteryzmu i najbardziej znaczące kulturowe formy jego funkcjonowania. W tekście znajdziemy też wiele użytecznych typologii i rozróżnień, które pozwalają poszczególne formy ezoteryzmu lepiej opisać, scharakteryzować i zrozumieć.

Druga część monografii prezentuje kulturowe uwarunkowania i przejawy ezoteryzmu. Rozpoczyna ją tekst, w którym Bogumiła Truchlińska opisuje oddziaływanie irracjonalizmu filozoficznego na rozwój ezoteryzmu w dwudziestoleciu międzywojennym. Viara Maldjieva na przykładach zaczerpniętych z tekstów współczesnych nauczycieli duchowości prezentuje specyfikę języka ezoterycznego oraz sposoby jego wykorzystywania do tworzenia doktryn współczesnych ruchów religijnych. Imelda Chłodna omawia antropozoficzne idee Rudolfa Steinera, będące źródłem jego alternatywnej koncepcji pedagogiki. Pedagogika ta stanowi podstawę funkcjonowania działających współcześnie „szkół waldorfskich”. Z kolei Michał Rozmysł podejmuje próbę zsyntetyzowania wiadomości na temat wróżbiarstwa. W swoim tekście dokonuje charakterystyki zjawisk przepowiadania przyszłości oraz typologii technik wróżbiarskich. Natomiast Mariusz Gajewski omawia koncepcje światopoglądowe zawarte w literaturze radiestezyjnej, a także ukazuje ezoteryczno-okultystyczne konteksty praktyk radiestetów.

W części trzeciej omawiane są formy, w jakich ezoteryzm obecny jest w sferze religii i duchowości. Michał Łuczyński na podstawie analizy występującego w językach słowiańskich słownictwa związanego ze sferą tradycyjnych wierzeń pokazuje, że wątki ezoteryczne obecne były już w tradycyjnych wierzeniach słowiańskich. Z kolei Justyna Kroczak omawia wątki ezoteryczne w dawnej i współczesnej duchowości prawosławnej. Spośród nich na szczególną uwagę zasługuje dokonana przez autorkę interpretacja hezychazmu Grzegorza Palamasa. Natomiast Andrzej Wańka w swoim tekście wyjaśnia, na czym polegają ezoteryczne praktyki nawiązywania relacji ze światem ponadzmysłowym, takie jak: spirytyzm, mediumizm czy współczesna forma tych praktyk, jaką jest channeling. Kończące tę część książki teksty Anny Nowakowskiej i Ireneusza Kamińskiego prezentują wątki ezoteryczne obecne w duchowości ruchu New Age i inspirowanej nią sztuce.