ScanImage109

23

Kozdział 2: Hugo Munsterberg

cepcji „sztuki dla sztuki”. Kant mówił o autonomii sztuki, ojej wyłączeniu ze sfery praktycznych działań. Obiekt czysto bezinteresownej satysfakcji jest piękny i charakteryzuje się specyficznym rysem, który Kant nazywa „celowością bez celu”. Bezinteresowny charakter doświadczenia piękna zakłada jego uniwersalność. Dzieło nie jest piękne dla kogoś, jest piękne w sposób absolutny. Munsterberg podziela te poglądy, pisząc o woli w obiektach estetycznych i o uniwersalnym charakterze sądów na temat piękna. Kładzie też silny nacisk na izolację dzieła sztuki od jakichkolwiek związków z życiem praktycznym i doświadczeniem potocznym.

Mniej jednoznacznie można określić źródła inspiracji, koncepcje i postawę Miinsterberga na gruncie psychologii. Będąc uczniem Wilhelma Wundta, wziął od niego traktowanie psychologii jako nauki eksperymentalnej, uwzględnianie jej fizjologicznego zaplecza, akces do teorii apercep-cji, teorię paralelizmu psychologicznego, naczelne miejsce przypisywane woli — ale się do tego nie ograniczył. Deklarował się jako zwolennik teorii działania, odwoływał się do doświadczeń psychologów postaci-Gestalt (stąd interpretowano go niekiedy jako nieświadomego gestaltystę), wyprzedzał postawy, które charakteryzują współczesny neoasocja-cjonizm, a nawet kognitywizm. Z kolei swoją filozofię nazywał „idealizmem etycznym” i przeciwstawiał naturalizmowi, pozytywizmowi i pragmatyzmowi.

2.2. Psychologia kina

Munsterberg próbował wyjaśnić fenomen kina nie poprzez odwoływanie się do jego uwarunkowań technologicznych czy zmiennych poetyk, lecz badając ten zespół cech kina, który zapewnia mu mitologiczną tożsamość mimo wszelkich możliwych zmian. Cechy te lokalizował po stronie odbiorcy — w swoistości pracy jego umysłu.

Jeśli muzyka jest sztuką ucha, malarstwo oka, to kino jest sztuką umysłu - utrzymywał Munsterberg. Materiałem kina jest umysł ludzki, a wszystkie właściwości filmu mają charakter mentalny. Film nie reprodukuje rzeczywistości, lecz sposób, w jaki umysł ludzki tworzy pełną znaczenia rzeczywistość z ograniczonego zespołu danych.

Ruch powstaje dzięki złudzeniu, którego źródłem jest umysł, a funkcjonowanie selektywnej uwagi znajduje swój wyraz w kadrowaniu, punktach