ScanImage108

22

Rozdział 2: Hugo Miinsterberg

wania zupełnie innego rodzaju — był bardzo muzykalny, pisał dramaty i wiersze, pasjonował się archeologią, znał sanskryt i język arabski. Był człowiekiem związanym duchowo i intelektualnie z XIX wiekiem, ale fascynowało go wszystko, co nowe. Nie dziwi więc, że zainteresował się także filmem, choć jak wszyscy intelektualiści jego generacji wstydził się chodzić do kina, uważając ten rodzaj rozrywki za niegodny profesora Harwardu. Przypadkowo obejrzany film fabularny (Córka Neptuna Herberta Bre-nona z 1914) odkrył przed nim świat nowych możliwości, który zaczął studiować z właściwą sobie systematycznością i konsekwencją, zapowiadając na lamach „Cosmopolitan” książkę, którą napisał w ciągu trzech miesięcy. Jej podstawą był amerykański repertuar filmowy z 1915 roku, a więc kino w pierwszej fazie swego artystycznego awansu. Przystąpił do analizy, dysponując w pełni rozwiniętym warsztatem naukowym psychologa i filozofa. Jego poglądy ukształtowane na gruncie macierzystych dlań dyscyplin miały decydujący wpływ na sposób, w jaki widział i opisywał sztukę filmową.

2.1. Źródła poglądów

Miinsterberg wyrósł w tradycji niemieckiej filozofii idealistycznej, a ściśle: neokantyzmu, głoszącego hasło „powrotu do Kanta” i będącego wyrazem recepcji głównych założeń jego idealizmu transcendentalnego. W przeciwieństwie do metod filozofii empirycznej, charakteryzujących się postępowaniem indukcyjnym, czyli wychodzeniem od faktów i zmierzaniem do ich uogólnienia, a następnie do budowania hipotez, metoda transcendentalna dążyła ku logicznie nieodzownym presu-pozycjom umożliwiającym zaistnienie faktów.

Siadem bezpośrednich następców Kanta i niektórych neokantystów Miin-sterberg przyjął założenie, że świat idealny jest światem rzeczywistym, iż to, co być powinno, determinuje to, co jest. Traktował wartość jako ostateczną kategorię ontologiczną, interpretując rzeczywistość za pomocą pojęć najwyższego dobra. Przesłanki stricte logiczne nie były dlań najważniejsze, łączył je z etycznymi i estetycznymi.

Poglądy estetyczne Miinsterberga wywodzą się z tradycji, którą zapoczątkowała osiemnastowieczna estetyka angielska, rozwinęła estetyka Kanta, a która wreszcie kulminowała w dziewiętnastowiecznych odmianach kon-