ScanImage138

190

Rozdział 19: Semiotyka strukturalna

Podstawowym celem było stworzenie naukowej teorii struktury języka ludzkiego. Językoznawcę interesowały wszystkie języki, ponieważ wszelkie dające się zaobserwować przykłady języka mogły dostarczyć danych, które należy usystematyzować i wytłumaczyć za pomocą ogólnej teorii. Właśnie na tym ogólnym poziomie de Saussure wyróżnił w ramach języka — określanego mianem langage - język jako system (oznaczało go pojęcie 1 a n g u e) oraz język jako mowę (p a r o 1 e). Langue jest językiem w sensie abstrakcyjnego, ponadindywidualnego systemu reguł, funkcjonujących na zasadzie potencjalności całkowicie niezależnej od czasu i od używających go ludzi. Natomiast język jako mowa (parole) oznacza ogół konkretnych wypowiedzi, będących realizacją abstrakcyjnego systemu reguł. Mowa zawsze istnieje w określonym czasie, pojawia się, gdy ktoś mówi, zawsze więc ma swój podmiot. Langue nie ma podmiotu i bada się go w oderwaniu od konkretnych aktów mowy, ponieważ głównym przedmiotem uwagi jest system wewnętrznych relacji w obrębie języka.

Przy takim podejściu nie zaskakuje przeniesienie zainteresowań z kwestii diachronicznych (śledzenie historii zmian w języku) na rzecz badania relacji synchronicznych — uznano bowiem, że przede wszystkim należy przeanalizować aktualny stan systemu językowego. Przywołując de Saussure’owskie porównanie języka do gry w szachy, można powiedzieć, że gra trwa w czasie, ale w każdym momencie można opisać układ figur na szachownicy, nie analizując, jak doszło do takiego stanu. W opisie tym istotne są wyłącznie relacje między elementami i same elementy. Język jako system należy zatem — podobnie jak grę — opisać właśnie jako system wewnętrznych uporządkowań, bez szukania jakichkolwiek zewnętrznych wobec niego uwarunkowań i odniesień.

Znaczenie wyrazu (znaku) wynika nie z odniesień języka czy poszczególnych wyrażeń do świata wobec nich zewnętrznego, lecz wyłącznie z tego. jaką pozycję zajmuje on w systemie, w relacji do innych wyrazów (znaków). A ponieważ w tej sytuacji znaki odsyłają do innych znaków, język jako system jest niezależny od zewnętrznych uwarunkowań i stanowi odrębną całość - jak już zostało powiedziane - strukturę.

Znak składa się z dwóch elementów: elementu znaczącego (signifiant i elementu znaczonego (signifie). Dźwiękowy aspekt wyrazu, jego fornm brzmieniowa (signifiant) to element znaczący (lub element oznaczający). Pojęcie, do jakiego wyraz się odnosi [signifie), to elemer.: