scs32

3.    Określić funkcję składniową zaimków jako przydawki w związkach z rzeczownikiem i jako dopełnienia w związkach z czasownikiem, np.:

ntbće ttah (zdanie 9), imę troje (jw.), daźdb nanib (zdanie 11), ne imiedi nasi,, izbavi ny (zdanie 13) itp.

4.    Objaśnić formy trybu rozkazującego i podać, od jakiego czasownika dana forma pochodzi.

Niektóre przykłady:

moli te. sę (zdanie 9) —2. pl. imper. czasownika moliti sę, ntolą sę, molik sę, koniug. IV (według T. Lehra-Spławińskiego II), temat praes. i inf. podać także inne formy imper. tego czasownika; zwrócić uwagę na hoinonimię form 2. pl. imper. i 2. pl. indic.: molite sę w zależności od kontekstu może znaczyć 'módlcie się’ i 'modlicie się’;

da sręfilb sę (zdanie 9), da pridetb, da bądetb (zdanie 10) — formy opisowe imper. 3. sg. składające się z partykuły da t-indic. praes.; objaśnić bliżej odnośne czasowniki;

daźdb (zdanie 11) —osobliwa forma 2. sg. imper. od dat i, damb, dusi', zakończenie -źiJi, <: ~dju\ podać inne formy imper. tego czasownika, jak również formy imper. tego typu od pozostałych czasowników.

5.    Objaśnić wybrane zjawiska palatalizacji spółgłosek tylnojęzykowych w formach wyrazowych, np.:

ntbće (zdanie 9) —zob. ćwicz. 3.; cćsan,stvije (zdanie 10 i 13), por. cćseirb', dhźb-tiihomb (zdanie 12), por. dhgy — oboczność g : ź.

6.    Porównać niektóre formy scs. z odpowiadającymi im formami w języku polskim i rosyjskim, np.:

scs. rak---poi. który, ros. kotoryj, scs. imper. opisowy z da — poi. z niech, ros. z past' i inne.

7.    Porównać analizowany tekst ćwiczenia z tekstem nicnotmalizowanym (zob. Wybór tekstów, s. 168).

8.    Przetłumaczyć z języka polskiego na język scs. dowolną ilość zdań pojedynczych lub dwukrotnie złożonych z podrzędnym zdaniem względnym według podstawowych schematów składniowych. Użyć przy tym należy poznanych dotąd części mowy (rzeczowników, czasowników i zaimków) oraz ich form. Ćwiczenie to można uznać za nadobowiązkowe.

Przykłady:

poi. (ja) jestem: człowiekiem, mężczyzną (mężem), kobietą (żoną), ojcem, matką, dzieckiem, synem, córką, bratem, siostrą, nauczycielem, uczniem itp.—scs. azi, jesim: ćloreh,, mązh, zenu, othCh, mali, ćędo (otroćę), sytib, di,ki, brata, (lub bratni), sestra, ućiteh, uće.niki, itp.; pamiętać trzeba, że orzecznik w języku scs. ma formę nom.

(ty) jesteś: człowiekiem itd. (zob. wyżej) scs. ty jesi ćlmdki, itd. (jw.);

on jest: jw. (orzecznik w r.m. dostosowany do podmiotu)—scs. oni, jesh,: jw.;

ona jest: jw. (orzecznik r.ż. dostosowany do podmiotu) — scs. ona jesti,: jw.;

ono jest: jw. (orzecznik dostosowany do podmiotu)—scs. ono jestb: jw.;

(my) jesteśmy: ludźmi, mężczyznami, kobietami itd., jw. w pl.—scs. my jesim: cloneci (lub ludije), mqźi, źeny: jw.;

(rey) jesteście: jw. —scs. vy jeste: jw.;

one (r.n.) są: jw. (orzecznik dostosowany do podmiotu w r.n.) — scs. ona SQłb: ?śmy: ludźmi, mężczyznami itp. — scs. vć jesv£ (dualis): ćlo-

otu są: jw. — scs. o one (r.ż.) są: jw. (

u sęti: jw.;

orzecznik dostosowany do podmiotu)—• scs. ony sęta: jw.;

jw.;

my {dwaj, obaj) jest vlha, męża itp.;

wy {dwaj, obaj) jesteście: j\y.—scs. va jesła: jw.;

jw.—scs. ona jeste: jw.;

oni {dwaj, obaj) są:

my {dwie, obie) jesteśmy: kobietami, matkami itp.—scs. vć jesvl: żeni, materi itp.;

wy {dwie, obie) jesteście: jwj. —• scs. va jesta: jw.; one {dwie, obie) są: jw. — !jcs. oni jeste: jw.; one {dwoje, oboje — r.n.) są: dziećmi, braćmi, siostrami itp. — scs. oni jeste: lędi, brata, sestri itp.;

brat jest: mężczyzną, nauczycielem, uczniem, chłopcem itp.—scs. brath {bratni) jestb: otrokb, tnężb, uiitelb, uienikb itp.;

syna, córkę itp. — scs. otbcb (mati) 1'ubitb: synb {syna), dbSterb

siostra jest: dziewczyną, kobietą, matką itp.-—scs. sestra jestb: divica, żena, mali itp.;

ojciec {matka) kocha

itp.;

mąż niesie żonie dar itp. -—- scs. mqzb nesetb żeni darb itp.;

mój ojciec {brat, syrt) jest: w domu, na polu itp. — scs. mojb otbcb {brath, synh) jesti: vb domu, na poli itp.;

nasi bracia {dwaj) idą do miasta itp. —nala brata idete vb gradb itp.; wszyscy ojcowie i wszystkie matki kochają swoje dzieci itp. —scs. Vbsi otbd i Vbsę materi 1'uhętb svoja ćędo itp.;

moja żono {siostro), żeno {sestro), prinesi mi

przynieś mi chleb, który jest {leży) w domu itp. — scs. moja %lćbb, iźe jestb (leżitb) vb domu itp.; drogie dziecko, daj thi tę książkę, która jest {leży) na ziemi itp. — scs. drago ćędo, daźdb mi siją {sbją) kbnigą, jaże jestb {leżitb) na zemli itp.; co widzisz na niebie? itp. —scs. ćbto zndiśi na nebese? itp.;

widzę na niebie: słońce, księżyc, gwiazdy — scs. {azb) viźdą na nebese (lub: na nebesi): shnbce, mćsęcb jluną) i zvĆzdy\

niech będzie {bądź) wola: moja {twoja, jego, ich), ojca, brata itp. — scs. da bądetb vol’a: moja, tvoja, jego, jiyb, otbea, brata itp.

KONWERSATORIUM V

§ 15.

Odmiana i stopniowanie przymiotników

a. D ;klinacja niczłożona i złożona przymiotników

edziczył na równi z innymi językami słowiańskimi z języka przymiotników — niezlożoną (prostą), czyli rzeczownikową,

1) Język scs. odzie ps. dwa typy odmiany i złożoną (dłuższą), inaczej tzw. zaimkową. Form odmiany rzeczownikowej używało

61