Skutki somatyczno-stochastyczne nie ograniczają się do chorób nowotworowych. Okazuje się, że promieniowanie jonizujące indukuje między innymi osłabienie układu immunologicznego u ludzi. Tym tłumaczy się na przykład zwiększoną śmiertelność noworodków i wzrost zachorowań na zapalenie opon mózgowych.
Wiadomo również, że promieniowanie jonizujące może wywoływać u płodu ludzkiego wady rozwojowe; współczynnik ryzyka^ w przypadku napromienienia TjQdu_w okresie 2.-8. tygodnia ciąży szacuje się na 5 - 10~3 (na 1 osobę i 1 rem, bez uwzględnienia niedorozwoju umysłowego).-3. Skutki genetyczne
Następstwa te należą do skutków późnych i polegają na zwiększeniu częstości mutacji zachodzących w komórkach, czyli:_
- zmianach popromiennych w cząsteczkach DNA,
- zmianach w jednym lub w wielu chromosomach. Ij
Zmiany w cząsteczkach DNA noszą nazwę genowych lub punktowych i obejmują zmiany sekwencji zasad w tych cząsteczkach, zmiany struktury zasad lub ich ubytek.
Jednym z przejawów zmiany struktury chromosomów jest złamanie jednej lub obu chromatyd. Przyjmuje się (ostrożnie), że dawka podwajająca naturalną częstość mutacji wynosi 20 remów.
W przypadku mutacji powstających w komórkach somatycznych skutki występują tylko u napromienionego osobnika. Natomiast mutacje w komórkach płciowych obciążają wiele pokoleń.
Wśród różnych czynników mutagennych promieniowanie jonizujące jest najbardziej skutecznym mutagenem.
22.5.3.1. Czy istnieją dawki bezpieczne?
Według obecnego stanu wiedzy późne_skutki radiobiologiczne (skutki genetyczne. zachorowalność na nowotwory) mają charakter stochastyczny; prawdopodobień-stwo efektu radiobiologicznego jest funkcją ciągłą dawki, stąd teza o braku progu. to znacźy~olym, że meTśtnieje dawka bezpieczna. _
Współcześnie większość radiobiologów i epidemiologów preferuje model zależności efekt-dawka liniowo-kwadratowy; przy małych dawkach przyjmuje się zależ-ność^liniową, natomiast dla dawek większych zależność:
I = a ■ D + b D2 + C,
gdzie / oznacza liczbę przypadków, C - liczbę przypadków dla dawki zerowej, a oraz b - współczynniki empiryczne (National Academy of Sciences - National Research CounciI, Waszyngton 1980).
Badania instytutu RERF przemawiają za modelem liniowym, to znaczy za tym, że współczynniki ryzyka dla małych i dużych dawek są takie same.
'7''! O