Top 51 bmp

mentów składowych. Jedno jest pewne: psychologiczne warunki twórczości nie ograniczają się do zdolności. Co więcej: rozwój omówio-nycKTu zdolności, zależny'jest od innych cech osobowości, zwłaszcza zaś od tych, którymi zajmiemy się obecnie.

NADPRZECIĘTNA AKTYWNOŚĆ INTELEKTUALNA

Jak już wiemy z naszkicowanej na wstępie tego rozdziału charakterystyki ogólnej, częstym rysem osobowości twórczej jest nieprzeciętna energia i aktywność intelektualna, ujawniająca się już ,w dzieciństwie. Nie jest to zbieżność przypadkowa: istnieje związek przyczynowy między tymi cechami.

Owa intensywna i trwała aktywność ma różne źródła, jednym z nich bywa osobliwie pobudzający splot niecodziennych warunków i oddziaływań wychowawczych domu rodzinnego (czynnikiem tym zajmiemy się w rozdziale następnym).    ' '

Wszakże nie zawsze rzecz ma się tak, jak w przypadku W. A. Mozarta czy J. S. Milla, kiedy to główną przyczynę owej wczesnej i wzmożonej aktywności dziecka w opanowywaniu arkanów sztuki lub wiedzy stanowi planowe oddziaływanie zewnętrzne. {Ojcu W. A. Mozarta, podobnie jak i rodzicowi J. S. Milla, przyświecał od początku cel wykształcenia niezwykłej jednostki, realizowany osobiście z wielką kompetencją i stanowczością). Zdarza się jednak i tak, że inicjatorem owej aktywności, przerastającej swym natężeniem zwykłą' miarę, jest samo dziecko, znajdujące niezwykłą satysfakcję w poznawaniu rzeczy nowych, uprawianiu ulubionych czynności, i wykazujące w tej dziedzinie osobliwy zapał oraz niezmordowaną energię. Oto przykład takiego dziecka, opisany przez radzieckiego psychologa N. S. Lejtesa pod pseudonimem „Szura”¹.

Otoczenie domowe Szury to matka, pracująca w ministerstwie na stanowisku ekonomisty, siostra—studentka filołogiiorazbabką w podeszłym wieku, jego główna opiekunka. Ojciec inżynier nie mieszka z rodziną.

Szura od najmłodszych lat zawsze miał jakąś pasję, uprawianą ź wytr-wałościąi ferworem znacznie przerastającym zwiewne, dziecięce zainteresowania. Gdy w wieku 4 lat, korzystając z zachęty i pomocy babci (nota bene zachęty daremnej dla większości dzieci w tym wieku), nauczył się czytać, a następnie liczyć, wpadł w manię rachowania. Zamęczał wszystkich, żądając bez końca podawania mu przykładów do obliczeń. Równocześnie pasjonowało go wypisywanie i malowanie liczb. Gdzie się tylko dało, kreślił długie ich szeregi. Zainteresowanie liczbami ustąpiło po pewnym czasie pasji do geografii. Na początku piątego roku życia Szura narysował zadziwiająco dokładną mapę obu półkul. Przyswo-i wszy sobie obszerną wiedzę z tego przedmiotu zaczął się z kolei entuzjazmować zoologią. Równocześnie, będąc jeszcze przedszkolakiem, począł zawzięcie towarzyszyć w odrabianiu lekcji pewnej dziewczynce, przerabiając z nią w ten sposób program I klasy.

Prosto z przedszkola Szura przyjęty został — po zdaniu egzaminu — od razu do IV klasy. Będąc w klasie V i kontynuując swe „stare” zainteresowania zoologią zajął się... pisaniem książki o ptakach żyjących w ZSRR. Napisał 314 stron zeszytowych i wykonał olbrzymią liczbę ilustracji. Rysunki ptaków wykonywał przy tym nie tylko wedle rycin książkowych, lecz także z natury i na podstawie opisów. Na wakacjach do zainteresowań ptakami — które podpatrywał teraz i rysował w naturalnych warunkach — dołączyła się pasja zbierania i rysowania motyli, poprzedzona lekturą książki Fabre’a Życie owadów.

Umysł Szury cechuje żywość i giętkość./Chętnie, spontanicznie bawi się słowami, tworzy kalambury, niefrasobliwie analizuje znaczenie i etymologię słów, wyodrębnia ich rdzenie. Samodzielnie ocenia autorów czytanych książek.;- Myśli szybko, świetnie analizuje i uogólnia, włada naukową manierą rymowania swych wypowiedzi w punkty. Równocześnie chodzi po schodach na czworakach i jak jego rówieśnicy — bawi się w Indian.

Cechą szczególnie wydatną tego niezwykłego chłopca jest według Lejtesa stała, niezmordowana aktywność intelektualna. Szura ciągle obserwuje, czyta, rysuje, analizuje, przechodzi od jednego zajęcia do następnego. Bardzo wcześnie zdążył sobie przyswoić obszerną wiedzę i rzadko spotykane w tym wieku nawyki samodzielnej pracy umysłowej, umiejętność znajdowania w literaturze, bez niczyjej pomocy, odpowiedzi na frapujące go pytania. Wykonując ogromną pracę umysłową Szura nie działa pod niczyją presją, wybiega daleko poza żądania wychowawców. Prąca intelektualna sprawia mu wielką, radość, jest silną potrzebą czynnościową, zaspokajaną przez samo działanie i wzmacnianą dodatkowo przez jego rezultaty poznawcze. Szura rwie się po prostu do pracy umysłowej, podejmuje z własnej inicjatywy wciążnowe problemy, wyrasta ponad ludzi zapalających się na długo do wiedzy tylko

107

1

H.C. Jlefiiec: Ody.HcmeeHHou odapenuocmu. Mocfcea 1900, HaflaiejiŁCTBO AIIH PC<£>CP,