skan163

nasyconych kwasów tłuszczowych oraz utleniają grupy sulfhydrylowe w cząsteczkach białka. Wskutek uszkodzenia lizosomów uwalniają się enzymy lizo-somalne, m.in. proteazy trawiące własne białka komórkowe.

Po długim okresie czasu (nawet dziesiątki łat) ujawniają się następstwa późne: przedwczesne starzenie, zaćma, bezpłodność, częsty rozwój nowotworów, efekty genetyczne (mutacje).

Jeżeli założyć, iż nawet pojedynczy kwant jonizującego promieniowania elektromagnetycznego może stać się przyczyną wyzwolenia np. mutacji prowadzącej do procesu kancerogenezy, to trzeba przyjąć, iż nie ma minimalnej, w pełni bezpiecznej dawki promieniowania. Wysokość tzw. dawki progowej (dawki od niej niższe mogą być przyczyną efektów, których nie umiemy wykryć) ustalana jest więc arbitralnie, jako pewien kompromis między ilością promieniowania prawdopodobnie nie powodującą u pracownika skutków negatywnych (w każdym razie nie powodującą skutków dostrzegalnych), a dawką promieniowania, która pozwala wykonywać efektywną pracę w warunkach narażenia na jego działanie.

6.1.9.

Energia elektryczna

W warunkach powszechnego stosowania energii elektrycznej uraz elektryczny zdarza się stosunkowo często; rzadziej spotkać się można z uderzeniem pioruna (które jest szczególną postacią tego urazu). Natężenie prądu, jego droga w ustroju i czas trwania przepływu są głównymi czynnikami przesądzającymi o szkodliwym działaniu elektryczności. Ogólnie biorąc, prąd stały czyni mniejsze szkody niż prąd zmienny o tym samym napięciu i natężeniu. Natężenie prądu przepływającego przez ciało zależy od oporu tkanki narażonej na działanie prądu elektrycznego. Sucha skóra np. stawia duży opór, opór skóry wilgotnej jest znacznie mniejszy. Droga przepływającego prądu, na ogół najkrótsza między miejscem wejścia i wyjścia, zależy także od oporu tkanek: prąd przepływa mianowicie raczej przez tkanki stawiające mniejszy opór. Opór tkanki przesądza o ilości energii przetwarzanej w ciepło: im większy opór, tym więcej energii przechodzi w energię cieplną. Płyny ustrojowe są roztworami elektrolitowymi, a więc względnie dobrze przewodzą prąd. Skóra, zwłaszcza - jak wspomniano - sucha, stawia opór znacznie większy, co jest przyczyną przetworzenia większej ilości energii w ciepło. Z tego powodu na powierzchni ciała w miejscach, przez które prąd wnika do organizmu (a także w miejscach jego wyjścia), tworzyć się mogą opalenia, w krańcowych przypadkach nawet zwęglenia. Natomiast stosunkowo opór stawiają naczynia krwionośne (wypełnione krwią, której osocze J^est roztworem elektrolitowym) oraz nerwy obwodowe (przystosowane do

163