str0012

czy nieśmiertelności. Arystoteles przypisywał duszy zwierzęcej (którą uważał za śmiertelną) zdolność zapoczątkowywania ruchów i kierowania nimi, a także wrażliwość (anima sensitiva — dusza wrażliwa), zdolność do pragnień, uczenia się i wyobraźni. Uważał jednak, iż tylko nieśmiertelna dusza jest rozumna (ianima rationalis).

Koncepcja mechanistyczna również powstała w starożytnej Grecji, gdzie znalazła wyraz w poglądach Demokryta i Leukipposa. ale do skrajności doprowadził ją w XVII w. R. Descartes. Badacz ten uważał zwierzęta za żywe automaty i w ogóle odmawiał im psychiki. Ciało ludzkie, będące według Descartesa maszyną, miała zamieszkiwać dusza — nieśmiertelna i zdolna do przeżyć, doznań i myślenia. Takie stanowisko zbliżało w pewnym sensie poglądy Descartesa do koncepcji ontologicznych.

W XVII w. zaczęto też interesować się życiem psychicznym zwierząt obserwując ich zachowanie się. I. W. Burton przypisywał zwierzętom uczucia, pamięć, przyzwyczajenia, a nawet pewien rodzaj mowy, która wszakże miała tylko wyrażać emocje. W interpretacji obserwowanych zjawisk nawiązywano do koncepcji mechanistycznych lub ontologicznych.

Wiek XIX zapoczątkował w psychologii odejście od stanowiska spekulacyjnego i oparcie się na doświadczeniu. Powstała wówczas psychologia naukowa badająca zjawiska psychiczne w sposób podobny jak to się czyni w naukach przyrodniczych. Psychofizycy - J. Muller, E. H. Weber i G. T. Fechner podjęli badania nad wrażliwością zmysłów. W. Wundt rozwinął naukę

0    związku zjawisk psychicznych z procesami cielesnymi, badanymi za pomocą metod fizjologicznych. Pod wpływem tego kierunku rozwinęły się eksperymentalne badania nad wzruszeniami (W. Wundt. W. James), uwagą (B. Bourdon)

1    zmęczeniem (A. Mosso, J. F. Joteyko).

W interpretacji zjawisk psychicznych oraz mechanizmów zachowania coraz wyraźniej rysowało się podejście zbliżone do organizmalizmu. Psychiki ani zachowania nie można zrozumieć tylko na podstawie wyników badań fizjologicznych czy też śledzenia funkcji komórek nerwowych. Z drugiej strony, wyjaśnienia zjawisk psychicznych nie można szukać tylko na płaszczyźnie ogólnosystemowej, np. w osiągnięciach psychologii lub etologii. Konieczne jest natomiast zarówno całościowe ujęcie zagadnienia z uwzględnieniem ogólnych prawidłowości rządzących zjawiskami psychicznymi, jak i „zejście w dół” oraz poszukiwanie powiązań między psychiką a funkcjonowaniem mózgu, pojedynczych jego czynności czy też sieci nerwowych, a nawet pojedynczych neuronów i sieci subkomórkowych.

1.6.    Charakterystyka nauk o zachowaniu się

Za początek nowoczesnego okresu w interpretacji zachowania się można uważać książkę K. Darwina O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt, wydaną w 1872 r. Zaczęły wówczas powstawać dyscypliny i kierunki badawcze, które zadecydowały o współczesnym rozumieniu mechanizmów sterujących reakcjami behawioralnymi.

12