str24

2. Realizm

strategiczny oraz neorealizm. przy czym rewolucja behawioralna lat 50. i 60. XX w. stanowi cezurę między realizmem klasycznym i nurtami współczesnymi*. Richard Ashley rozróżnia ze względu na rozumienie interesu realizm techniczny i realizm praktyczny. Realizm techniczny dąży do osiągnięcia wiedzy w celu rozszerzenia zakresu kontroli nad uprzedmiotowionym środowiskiem. Przykładem realizmu technicznego jest neorealizm Waltza. będący naukową wersją polityki siły. który dostarcza państwom wskazówek, jak postępować, by efektywnie realizować swoje cele. W przypadku tym ważna jest techniczna efektywność działania. Realizm praktyczny kieruje się z kolei dążeniem do zdobycia wiedzy w celu rozwoju wzajemnego zrozumienia, koncentruje się na zasadach i praktykach, które pozwalają utrzymać międzynarodowy porządek i dialog między państwami. Przedstawicielem realizmu praktycznego jest Hans Morgenthau. który w swojej teorii uwzględnia historię, prawo i moralność. Realizm techniczny uznaje, że państwo nie ma mocy działania w wymiarze międzynarodowym i musi dostosować się do wymagań struktury systemu międzynarodowego, natomiast realizm praktyczny ma w większym stopniu charakter emancypacyjny, przypisuje bowiem państwom taką moc^{1 2 3}.

Tim Dunne i Brian Schmidt wyodrębniają cztery nurty w ramach realizmu: realizm historyczny, którego przedstawicielami są m.in. Machiavelli i Carr. dwa warianty realizmu strukturalnego Tukidydesa i Morgenthaua oraz Rousseau i Waltza, a także realizm liberalny, reprezentowany przez Hobbesa i Bulla *. Cechą realizmu historycznego (praktycznego) jest przyzwolenie na każde działanie zmierzające do zwiększenia szans na przetrwanie państw, niezależnie od tego, na ile działanie to jest zgodne z zasadami moralnymi. Uniwersalne zasady zachowania państw są trudne do ustalenia, ponieważ wiedza dotycząca zachowania państw związana jest z konkretną sytuacją historyczną i nie może być uogólniona. Realizm strukturalny postrzegany jest poprzez pryzmat warunków, które wywołują konflikt między podmiotami stosunków międzynarodowych. Występują dwa jego warianty, wyodrębnione ze względu na umiejscowienie przyczyny konfliktu. Wariant pierwszy utrzymuje, że struktura determinująca zachowanie państw na scenie międzynarodowej stosujących politykę siły jest wynikiem cech przynależnych naturze ludzkiej. Państwa są egoistyczne, tak jak egoistyczni są ludzie. Wariant drugi widzi w strukturze systemu międzynarodowego przyczyny wojen między państwami, do których dochodzi nawet w sytuacji, gdy przywódcy pragną pokoju. Realizm liberalny łagodzi pesymistyczne uwarunkowania nurtów poprzednich poprzez uznanie, że państwa, które żyją w stałym zagrożeniu, są jednak w stanie ze sobą współistnieć. Dzięki instytucji suwerenności i zasadzie nieinterwencji system anarchiczny przybiera formę społeczności międzynarodowej rządzącej się określonymi zasadami.

1

   Robert Jackson. Georg Sorensen. Introductlon to International Rclation. Theories and ap-proaches. Oxford. New York 2003. Oxford Unlvcrsity Press. s. 69-70.

2

   Richard K. Ashley. Political Reallsm and Humań Interests. „Internationa! Studies Quar-tcrly" t. 25. nr 2 (1981). s. 221-226.

3

Timothy Dunne. Brian C. Schmidt. Reallsm. w: The Globalizatlon oj World Politics. John Baylis. Stevc Smith (red.), wyd. 3. Oxford-Ncw York 2005. Oxford University Press. s. 165-167. Autorzy opierają się na podziale wprowadzonym pr/ez R.B.J. Walkera oraz Richarda Ashleya. Zob. R.B.J. Walker. Instde/Outside. International Relations as Political Theory. Cambridge 1993. Cambridge Unlveristy Press. s. 108-122: Ashley. Political Reallsm and Humań Interests. s. 204-236.